آرمان ملی/متن پیش رو در «آرمان ملی» منتشر شده و انتشارش در «آخرین خبر» به معنای تایید آن نیست

مطهره شفیعی| علی‌اکبر صالحی، استاد دانشگاه، وزیر امور خارجه یا رئیس سازمان انرژی اتمی؟ او زاده 4 فروردین 1338 در عراق مسیری را پیموده تا به امروز به‌عنوان یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار در عرصه سیاست خارجی شناخته شود. صالحی اهل حاشیه نبوده و نیست و همین ویژگی سبب شده تا بتواند در تمام دولت‌ها به غیر از دولت سیزدهم حضور داشته باشد. «آغاز گفت‌وگوی سیاسی با آمریکا، مناسب‌ترین راه باقی‌مانده» این جمله صالحی در روزهای اخیر با واکنش‌های زیادی همراه بود.

 بدون شک صالحی از معتمدان نظام است و اعتماد زیادی نسبت به او و عملکردش به‌ویژه در عرصه سیاست خارجه و مذاکرات وجود دارد. شاید صالحی را بتوان کلید مذاکرات در پرونده هسته‌ای دانست او اولین مذاکرات را در ماه‌های آخر وزارت خارجه خود در دولت احمدی‌نژاد در پرونده هسته‌ای انجام داد و یکبار هم درست زمانی‌که مذاکرات در زمان ظریف به بن‌بست خورد با ورود به میز مذاکرات عملا گره‌گشای بزرگی انجام داد و برجام منعقد شد.

او در مسیر برجام تلاش زیادی کرد. صالحی در تمام دولت‌ها به‌غیر از دولت رئیسی دارای جایگاه دیپلماتیک بود و آنچه اخیرا بیان کرده، می‌تواند با هدف ارزیابی نظرات باشد. در این معنا که شاید بخشی از میانه‌روها و دیپلمات‌ها خواستار حل مساله در مذاکره با آمریکا باشند اما کسی نیست که بتواند این پیشنهاد را بدهد. شاید از این منظر است که صالحی پیشنهاد داده مسائل هسته‌ای در مذاکره با آمریکا حل شود.

او ابتدا در دولت اصلاحات به سمتی رسید که با سیاست خارجی ارتباط داشت. صالحی در سال ۱۳۷۷ توسط رئیس‌جمهور سیدمحمد خاتمی به‌عنوان نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منصوب شد و به مدت پنج سال تا آذر ۱۳۸۲ در این سمت فعالیت کرد. امضای پروتکل الحاقی شاید حاشیه‌سازترین موضوع در زمان حضور صالحی در آژانس بود. و برای اولین‌بار پروتکل الحاقی را در سال 2003 از طرف ایران امضا کرد و هجمه‌های زیادی به این اقدام شد. در آن برهه هدف اصلی در وهله اول تخریب خاتمی بود و انتقاداتی از جنس مخالفت سال‌های اخیر تندروها با برجام در آن زمان علیه پروتکل الحاقی بود.

تهدید در دولت احمدی‌نژاد 

با پایان کار دولت اصلاحات او از این عرصه کنار گذاشته نشد. صالحی که ریاست سازمان انرژی اتمی را برعهده داشت، پس از برکناری «متکی» از وزارت‌خارجه دولت احمدی‌نژاد بر این جایگاه نشست. این انتصاب سبب گلایه مخالفان اصولگرای دولت احمدی‌نژاد شد و آنها با مطرح کردن موضوع پروتکل الحاقی خواستار برکناری صالحی شدند. «فردانیوز» در آخرین سال حضور صالحی در دولت احمدی‌نژاد نوشت: «مردی که «شریف» است و «نجابت» خاصی دارد و بی‌شک از جمله کادرهای نخبه نظام محسوب می‌شود اما عملکرد وی و انفعالی که اکنون وی و وزارتخانه‌اش از خود بروز می‌دهند در تاریخ بعد از انقلاب سابقه نداشته است.»

گذشت تنها دو ماه از حضور صالحی در دستگاه وزارت خارجه کافی بود که سیل انتقادات اصولگرایان از عملکرد این وزارتخانه به‌راه بیفتد. حضور وزیر خارجه در مراسم تشییع ولیعهد سابق عربستان آن هم در اوج تنش‌های بین تهران و ریاض که بعد از انقلاب‌های منطقه و طرح اتهام واشنگتن علیه ایران درباره نقش‌آفرینی توطئه احتمالی ترور سفیر عربستان شدت یافته بود موج جدید از انتقادات را متوجه وزارت خارجه کرد. اصولگرایان با انتشار تصویری مدعی شدند که صالحی در مقابل مقامات عربستان خم شده است.

نقش پررنگ در برجام و مذاکرات

با روی کار آمدن روحانی و آغاز دولت یازدهم، علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی شد. پس از تعیین محمدجواد ظریف، به‌عنوان وزیر امورخارجه و رئیس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با گروه 5 به‌علاوه یک، علی‌اکبر صالحی نیز به‌عنوان کارشناس فنی تیم مذاکره‌کننده، در جریان مذاکراتی که به تفاهم هسته‌ای لوزان و برنامه جامع اقدام مشترک منجر شد، حضور داشت. همکاری ظریف و صالحی در دولت روحانی و به‌ویژه مذاکرات هسته‌ای به مذاق دلواپسان خوش نیامد، چنانکه برخی از تهدید صالحی از سوی حسینیان خبر دادند. انتخاب در آن مقطع نوشت: «یک شاهد عینی جزئیات تهدیدات حسینیان علیه صالحی و ظریف را در اختیار «انتخاب» قرار داد. این شاهد عینی اتفاقات روز یکشنبه مجلس به «انتخاب» گفت: حسینیان کاملا جدی و با عصبانیت، لااقل سه بار ظریف و صالحی را تهدید کرد.

وی در ادامه به بیان جزئیات این ماجرا پرداخت و افزود: بار اول، پیش از ورود صالحی به مجلس، حسینیان سراغ ظریف رفت و در راهروی بین صندلی او و صندلی وسط ردیف اول (که معمولا رئیس‌جمهور آنجا می‌نشیند) به شکلی که دیگران هم بشنوند قریب به این مضمون گفت «شما می‌خواهید قلب اراک را دربیاورید و توی آن سیمان بریزید. آماده باشید شما را به‌جای قلب اراک در رآکتور می‌گذاریم و روی شما سیمان می‌ریزیم. ظریف پس از شنیدن این سخنان، با حالت ناباوری بیان داشت: «از لطف شما متشکرم» وی اضافه کرد: پس از آمدن صالحی، حسینیان پشت صندلی ظریف و رئیس سازمان انرژی اتمی آمد و جمله قبلی (تهدید به گذاشتن در قلب اراک و سیمان ریختن) را که نیم ساعت پیش، به وزیر خارجه گفته بود مجددا خطاب به هر 2 نفر تکرار کرد.»