خراسان/ گزارش جدید مرکز آمار از اشتغال و بیکاری زمستان، آمار متفاوتی با وعده یک میلیون شغل نشان می دهد، دلیل این تفاوت چیست و آمار اشتغال را چگونه باید تحلیل کرد؟
 
تازه ترین گزارش مرکز آمار از وضعیت بازار کار، از افزایش 0.3 واحد نرخ بیکاری در زمستان گذشته و رسیدن آن به 9.7 درصد حکایت دارد. این آمارها همچنین از ایجاد اشتغال خالص 262 هزار نفری در زمستان گذشته خبر می دهد.  
به گزارش خراسان، تازه ترین داده های مرکز آمار از وضعیت شاخص های بازار کار نشان می دهد که در زمستان سال گذشته، بیش از 735 هزار نفر به جمعیت 15 ساله و بیشتر کشور اضافه شده اند. از این تعداد بیش از 379 هزار نفر وارد بازار کار (به صورت شاغل یا غیر شاغل) شده و بیش از 356 هزار نفر غیرفعال بوده اند.

چگونگی رشد نرخ بیکاری همزمان با افزایش 262 هزار نفری خالص اشتغال
با این اوصاف، این یافته ها نشان می دهد که نرخ مشارکت اقتصادی یعنی نسبت جمعیت فعال (مجموع شاغل و بیکار) به جمعیت در سن کار، در زمستان 1401، 0.1 واحد درصد بیشتر از رقم مذکور در زمستان 1400 شده است. با این حال، بررسی نسبت اشتغال نشان می دهد که این نسبت به عنوان نسبت جمعیت شاغل به جمعیت در سن کار در مقایسه دو زمستان گذشته تغییری نکرده و در رقم 36.6 درصد باقی مانده است. به طوری که همزمان با افزایش جمعیت در سن کار، میزان اشتغال نیز بیش از 262 هزار نفر افزایش یافته و تعداد شاغلان از حدود 23 میلیون و 174 هزار نفر به حدود 23 میلیون و 436 هزار نفر رسیده است.
از مقایسه دو بند قبل می توان نتیجه گرفت که حاصل افزایش 0.1 درصدی در نرخ مشارکت و نیز ثابت ماندن نسبت اشتغال، افزایش تعداد بیکاران و نرخ بیکاری بوده است. این مدعا را بخش دیگر داده های مرکز آمار ایران تایید می کند. بر این اساس، مشاهده می شود که تعداد بیکاران در زمستان امسال در حالی به حدود 2 میلیون و 526 هزار نفر رسیده که این رقم در زمستان سال گذشته در حدود 2 میلیون و 409 هزار نفر بوده است. به عبارت دیگر در مقایسه بین دو بازه زمانی یادشده، تعداد بیکاران حدود 117 هزار نفر افزایش یافته است. به موازات، نرخ بیکاری نیز که حاصل نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال (شاغل و بیکار) است از 9.4 به 9.7 افزایش یافت.

رشد سهم اشتغال خدمات در مقابل عقبگرد سهم اشتغال صنعت و کشاورزی
بررسی تغییرات اشغال بخش های اقتصادی در زمستان 1400 و 1401 نشان دهنده این است که از تعداد شاغلان بخش کشاورزی کاسته شده و در مقابل به تعداد شاغلان بخش های صنعت و خدمات افزوده شده است. با وجود این، سهم این بخش ها از کل اشتغال کشور به گونه ای متفاوت تغییر کرده است. به طوری که از سهم هر دو بخش کشاورزی و صنعت به ترتیب به میزان 1.5 و 0.4 واحد درصد کاهش یافته و به سهم بخش خدمات 1.8 واحد درصد افزوده شده است. 
کاهش سهم اشتغال ناقص
اشتغال ناقص یکی از عارضه های منفی بازار کار را شکل می دهد و به این معناست که بخشی از جمعیت شاغل به دلایل اقتصادی نظیر (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر و... کمتر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. در این زمینه، بررسی شاغلانی که وضعیت این چنینی در بازار کار داشته اند در زمستان 1400 و 1401 نشان می دهد که سهم و همین طور تعداد این افراد شاغل در بازار کار به ترتیب به میزان 1.2 واحد درصد و نیز 257 هزار نفر کاهش یافته است. طبق این داده ها سهم اشتغال ناقص در زمستان گذشته 9.5 درصد و تعداد شاغلان در این بخش 2 میلیون و 229 هزار نفر بوده است.
یک میلیون شغل جدید یا 262 هزار اشتغال خالص جدید؟
وعده ایجاد یک میلیون شغل فقط به دولت سیزدهم برنمی گردد و دست کم دولت های 2 رئیس جمهور قبلی نیز چنین وعده هایی را داده اند اما در عمل خالص ایجاد اشتغال همیشه کمتر از رقم هدف گذاری شده، بوده است. چنان که جدول نشان می دهد از زمستان سال 96 تا انتهای سال گذشته هر سال تعداد شاغلان حداکثر 300 هزار نفر افزایش یافته است. حتی در سال های 99 و 1400 به دلیل وقوع کرونا، سطح اشتغال کمتر از سال های قبل و بعد بوده است. نکته‌ای که در این جا باید توجه داشت این است که اساسا سامانه وزارت کار برای ثبت اشتغال اگرچه کارکردهایی دارد ولی نباید ملاک اصلی تحولات بازار اشتغال قرار گیرد، چنان که اکنون برخی مقامات دولت با استناد به آن سامانه و ثبت کد ملی شاغلان جدید از تحقق وعده ایجاد یک میلیون شغل طی یک سال اخیر خبر می دهند. این در حالی است که سامانه مذکور صرفا می تواند تعداد شغل های جدید را نشان دهد و مشاغل از دست رفته در دیگر فعالیت ها را نشان نمی دهد. این در حالی است که مرکز آمار به عنوان مرجع تخصصی حوزه آمار، خالص اشتغال، تعداد شاغلان و تعداد بیکاران را نشان می دهد و آن چه گزارش نیروی کار زمستان 1401 این مرکز نشان می دهد در فاصله یک ساله زمستان 1400 تا زمستان 1401 در مجموع 262هزارو716 نفر به تعداد شاغلان کشور اضافه شده است. لذا این آمار به این معنی است که با فرض ایجاد یک میلیون شغل جدید، حدود 740 هزار شغل نیز از دست رفته است. در نهایت به نظر می رسد مسئولان دولت باید از تجربه غلط دولت های قبل در وعده اشتغال و استناد به آمار وزارت کار اجتناب کنند و تحولات بازار کار را با آمار مرکز آمار بسنجند.