اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

برنامه رییس‌جمهور شیلی، برای ملی‌ کردن تولید لیتیوم می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر توسعه خودروهای برقی و لوازم همراه الکترونیک بگذارد

شهاب شهسواری| گابریل بوریچ، رییس‌جمهور شیلی روز پنجشنبه اعلام کرد که قصد دارد معادن لیتیوم این کشور را ملی اعلام کند. وی اعلام کرده است هدف او از این برنامه تقویت اقتصاد کشور و حفظ تنوع زیستی شیلی است. شیلی دومین تولیدکننده بزرگ لیتیوم در جهان بعد از استرالیاست. لیتیوم به دلیل استفاده از آن در تولید باتری‌های لوازم الکتریکی از جمله رایانه‌ها و تلفن‌های هوشمند و همچنین خودروهای الکتریکی به یکی از پرتقاضاترین فلزهای جهان تبدیل شده است. براساس برآورد بانک جهانی، تقاضا برای لیتیوم در طول دهه‌های آینده رشد انفجاری خواهد داشت. به نوشته فارن پالیسی، اقتصاددان‌ها پیش‌بینی می‌کنند که برای تامین تقاضای رو به رشد لیتیوم در جهان، تا سال ۲۰۵۰ باید تولید این فلز که به طلای سفید مشهور شده است ۴۵۰ درصد رشد پیدا کند.

بوریچ می‌گوید که ذخایر لیتیوم «فرصتی برای توسعه اقتصاد کشور است که نمی‌تواند در کوتاه‌مدت تکرار شود.» وی معتقد است که ملی‌سازی این صنعت اجازه می‌دهد «شیلی ثروت خود را به صورت عادلانه‌تری توزیع کند.» رییس‌جمهور شیلی می‌گوید: «این بهترین فرصت برای کشور است که به یک اقتصاد پایدار و توسعه‌یافته متحول شود و نباید این فرصت را از دست بدهیم.»البته این برنامه مادامی که به تصویب کنگره ملی شیلی نرسد، قابل اجرا نیست. گابریل بوریچ در حال حاضر در کنگره ملی اکثریت ندارد و زمانی که تابستان امسال لایحه ملی‌سازی لیتیوم برای تصویب به کنگره می‌رود، ممکن است با مخالفت اکثریت اعضا مواجه یا اینکه این برنامه در پارلمان با تغییرات گسترده‌ای ایجاد شود. رییس‌جمهور چپ‌گرای جوان شیلی، در طول ماه‌های گذشته با چالش‌های زیادی در کنگره مواجه شده و نتوانسته است برخی برنامه‌های بلندپروازانه خود را عملی کند. کنگره اسفند سال گذشته برنامه اصلاحات مالیاتی بوریچ را رد کرد.

مثلث  لیتیوم

امریکای لاتین یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان لیتیوم جهان محسوب می‌شود. مثلث لیتیوم در امریکا جنوبی بین سه کشور شیلی، آرژانتین و بولیوی، نزدیک به ۶۰ درصد از ذخایر اثبات ‌شده لیتیوم جهان را در خود جا داده است. در طول سال‌های اخیر دولت چین سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در منابع مس و لیتیوم منطقه انجام داده است. شیلی از سال ۲۰۱۸ وارد ابتکار «یک کمربند، یک راه» چین شده است. اتحادیه اروپا نیز برای تامین لیتیوم مورد نیاز خود سال ۲۰۲۲ با شیلی قرارداد امضا کرد. زمستان سال گذشته اولاف شولتز، صدراعظم آلمان برای سفری به شیلی و آرژانتین رفت و در مورد تقویت روابط با این دو کشور برای تامین لیتیوم و کاهش وابستگی به چین مذاکره کرد. پیش از این مکزیک و بولیوی به سه کشور اصلی دارنده لیتیوم، یعنی شیلی، آرژانتین و پرو تا سازمانی مشابه اوپک برای همکاری کشورهای تولیدکننده و اثرگذاری بر قیمت جهانی این محصول تاسیس کنند. پیش از شیلی، مکزیک هم سال پیش تصمیم گرفت ذخایر لیتیوم خود را ملی کند. مکزیک سال ۲۰۲۰ هم تصمیم گرفته ‌بود که صادرات سنگ نیکل را به خارج از کشور ممنوع کند. نیکل هم در کنار لیتیوم یکی از عناصر مهم در تولید باتری‌هایی است که انرژی لازم برای خودروهای برقی و دستگاه‌های الکترونیکی همراه را تامین می‌کند.

چالش تازه برای صنایع تولید خودروی برقی و لوازم الکترونیکی
در صورت عملی شدن تصمیم رییس‌جمهور شیلی برای ملی کردن معادن لیتیوم کشور، چالش تازه‌ای برای صنایع تولید خودروی برقی ایجاد خواهد شد، صنعتی که بیش از هر چیز به باتری‌های لیتیومی به عنوان ابزار نگهداری انرژی نیازمند است. براساس برنامه‌ای که بوریچ اعلام کرده است، در صورت تصویب این طرح، همه قراردادهای آینده برای تولید لیتیوم در شیلی به صورت مشارکت بخش خصوصی و دولتی با نقش مستقیم شرکت ملی لیتیوم که قرار است در این کشور تاسیس شود، بسته خواهد شد. با این حال دولت شیلی قصد ندارد قراردادهای کنونی با دو شرکت اصلی خصوصی تولیدکننده لیتیوم در کشور را لغو کند، اما برای افزایش سهم دولت در این قراردادها با دو شرکت آلبمارله و SQM مذاکره خواهد کرد. قرارداد تولید لیتیوم توسط شرکت SQM سال ۲۰۳۰ منقضی می‌شود، اما شرکت امریکایی آلبمارله تا سال ۲۰۴۳ برای تولید لیتیوم در شیلی قرارداد دارد. آلبرماله در حال حاضر تامین‌کننده اصلی لیتیوم مورد استفاده در باتری‌های شرکت خودروسازی تسلا، کمپانی ال‌جی الکترونیکس و تعدادی دیگر از تولیدکنندگان خودروی برقی است. آلبرماله با صدور بیانیه‌ای در پی اعلام تصمیم دولت شیلی، اعلام کرده است که این تصمیم هیچ «تاثیر مستقیمی بر کسب و کار این شرکت» نخواهد داشت و این کمپانی به گفت‌وگو برای سرمایه‌گذاری بیشتر و توسعه فعالیت‌هایش با استفاده از فناوری‌های نوین در شیلی ادامه خواهد داد. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، کمپانی SQM در این خصوص اظهارنظری نکرده است. یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان باتری‌های لیتیومی در کره‌جنوبی به نام SK On که لیتیوم موردنیاز خود را از شیلی و کمپانی SQM تامین می‌کند در بیانیه‌ای تاکید کرده است که شرایط را رصد می‌کند و با نگاهی به تحولات بلندمدت پاسخ خواهد داد.
اعلام تصمیم دولت شیلی، تاثیر چندانی بر قیمت‌های جهانی لیتیوم نگذاشته است. قیمت جهانی لیتیوم از پاییز سال گذشته و با کاهش تقاضای خودروهای برقی در چین بیش از ۷۰ درصد کاهش پیدا کرده است. روز جمعه قیمت لیتیوم در چین حتی با کاهش مواجه شد. چو هیونریول، تحلیلگر موسسه اوراق بهادار سامسونگ به سی‌ان‌بی‌سی می‌گوید: «وقتی نقش دولت در صنعت تولید لیتیوم افزایش پیدا کند، آنگاه قراردادهای جدید تولیدکنندگان باتری با کمپانی‌های لیتیوم در شیلی، شرایط سخت‌تری پیدا خواهد کرد.»

بدبینی تحلیلگران به برنامه دولت بوریچ
شیلی نیم قرن پیش صنعت مس خود را نیز ملی کرد. با این حال برخی تحلیلگران محافظه‌کار معتقدند که ملی کردن منابع لیتیوم ممکن است چندان هم به نفع اقتصاد شیلی نباشد. کریس بری، تحلیلگر بازار فلزات به فارن پالیسی می‌گوید که این تصمیم ممکن است جلوی ورود بازیگران جدید به صنعت لیتیوم شیلی را بگیرد. این تحلیلگر بازار فلزات می‌گوید: «فکر می‌کنم که این تصمیم می‌تواند میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در این کشور را کاهش دهد.»
هارش بردیا، تحلیلگر موسسه JBWere متعلق به بانک ملی استرالیا معتقد است که ملی کردن صنایع لیتیوم شیلی باعث می‌شود که سرمایه‌گذاری در این صنعت به سمت کشورهای دیگر مانند استرالیا متمایل شود. وی به سی‌ان‌بی‌سی می‌گوید: «در هر پروژه معدنی، ثبات سیاستگذاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حوزه‌های قانونگذاری دوستدار معدن مانند استرالیا، جایی خواهد بود که بیشتر سرمایه‌ها به سمت آن روان می‌شود.» استرالیا در حال حاضر بزرگ‌ترین تولیدکننده لیتیوم جهان است و برخلاف کشورهای امریکای جنوبی که از دریاچه‌های نمک لیتیوم تولید می‌کنند، معادن سنگ لیتیوم دارد.

نقش شرکت ملی مس شیلی
براساس برنامه‌ای که رییس‌جمهور شیلی اعلام کرده است، در صورت تصویب این طرح، دولت مذاکرات خود را با دو کمپانی اصلی بهره‌بردار منابع لیتیوم در این کشور آغاز خواهد کرد. کمپانی SQM و کمپانی امریکایی آلبمارله اصلی‌ترین بهره‌برداران معادن لیتیوم در شیلی هستند. مذاکرات برای کاهش تدریجی سهم این دو کمپانی در تولید لیتیوم شیلی، زیر نظر کودلکو (شرکت ملی مس شیلی) انجام خواهد شد. کودلکو همچنین برنامه تاسیس یک کمپانی دولتی برای تولید لیتیوم شیلی تهیه خواهد کرد. بر اساس طرحی که کودلکو طراحی می‌کند، در نیمه دوم سال جاری کنگره شیلی طرح را بررسی خواهد کرد. شرکت دولتی کودلکو بزرگ‌ترین تولیدکننده مس در جهان است و تجربه بسیار زیادی در حوزه تولید فلزات دارد. 
قرار است یک اداره ویژه در کودلکو برای توسعه فناوری‌های نوین استخراج لیتیوم ایجاد شود که ازجمله بر کاهش آسیب‌های زیست محیطی استخراج اورانیوم تمرکز کرده و روش‌های تازه‌ای برای استخراج مستقیم لیتیوم به جای تبخیر استخرهای نمک، ابداع کند. شرکت خصوصی سامیت نانوتک که ازجمله شرکت‌های خصوصی است که به دنبال فناوری استخراج مستقیم لیتیوم هستند، از این برنامه استقبال کرده است. از جمله برنامه‌های دیگر بوریچ، حفظ تنوع زیستی در مناطق معدنی و همچنین پرداخت بخشی از درآمدهای استخراج اورانیوم به بومیان شیلی و ساکنان اطراف معادن است. 

تغییر شگرفی رخ نمی‌دهد
برخی تحلیلگران معتقدند که برنامه گابریل بوریچ برای صنایع لیتیوم شیلی، در واقع یک تحول بزرگ در این حوزه نیست. نیکولاس سالدیاس، تحلیلگر ارشد واحد اطلاعات اکونومیست در امریکای لاتین و حوزه دریای کاراییب به سی‌ان‌بی‌سی می‌گوید: «استفاده از عبارت ملی کردن برای این اقدام، زیاد از حد بزرگ است. این اقدام در واقع شبه-ملی کردن راست که در واقع میدان کسب و کار را که قبلا به نفع بخش خصوصی بود حالا به نفع بخش دولتی تغییر می‌دهد. در شیلی هیچ میدان رقابت سالمی برای بخش خصوصی وجود ندارد.» وی با این حال معتقد است: «برنامه پیشنهادی، برای بخش خصوصی نسبت به چارچوب کنونی فرصت‌های بیشتری ایجاد می‌کند، چراکه این شرکت‌ها امکان مشارکت در تعداد بیشتری از پروژه‌ها نسبت به تعداد پروژه‌های کنونی پیدا می‌کنند.» وی در عین حال هشدار می‌دهد که سختگیری‌های محیط‌زیستی برای تولید لیتیوم و شرط حق‌السهم به ساکنان محلی و بومیان کشور می‌تواند هزینه‌های کسب و کار را افزایش و مزیت رقابتی لیتیوم تولیدی شیلی را کاهش دهد.
در طول سال‌های اخیر، شیلی در شتاب رشد تولید لیتیوم نسبت به رقبایش عقب افتاده است. در نتیجه در طول هفته‌های اخیر انتظارات بالایی برای اعلام استراتژی جدید دولت بوریچ در مورد تولید لیتیوم وجود داشت. ماریانو ماچادو، تحلیلگر ارشد قاره امریکا در موسسه ارزیابی ریسک وریسک میپلکرافت به سی‌ان‌بی‌سی می‌گوید: «هیچ جای غافلگیری وجود ندارد، اما به این معنا نیست که تغییر بزرگی در مدل کسب و کار رخ نداده است.» 

امیلی هرش، مدیرعامل کمپانی لونا لیتیوم که پروژه‌هایی در این حوزه در قاره امریکا در دست اجرا دارد به سی‌ان‌بی‌سی می‌گوید: «آنچه دولت شیلی پیشنهاد داده است، دزدی یا اجبار به پذیرش نیست، این اقدام تغییر مقررات است و نه شکستن ناگهانی قوانین.» وی معتقد است مسیری که بوریچ انتخاب کرده است «همان مسیری است که جهان به آن سمت می‌رود.» وی می‌گوید: «تلاش برای کسب ارزش افزوده بیشتر در مکانی که مواد معدنی تولید  و سهم بیشتری می‌شود یک روند قابل درک درازمدت است.» برای این فعال معادن لیتیوم، نگرانی اصلی مربوط به شیلی نیست که هم از سابقه قابل اتکای معدن‌کاری برخوردار است و هم سابقه تولید لیتیوم، بلکه نگرانی اصلی از پیامی است که به دیگر کشورهای منطقه در مورد ایجاد صنایع جدید ارسال می‌شود.