ایرنا/ تعداد تولدها و به تبع آن نرخ باروری در سال‌های اخیر کاهشی بوده است، در این صورت آیا می‌توان انتظار داشت در سال ۱۴۳۰ جمعیت کشور به ۱۵۰ میلیون نفر برسد؟ تحقیقات علمی نشان می‌دهد این امر بعید به نظر می‌رسد.

همچنان موضوع جمعیت یکی از دغدغه های اصلی کشور محسوب می شود و سیاست گذاری ها حاکی از آن است که با وجود ابلاغ سیاست های کلی جمعیت در سال ۱۳۹۳ و تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال ۱۴۰۰ اما همچنان عبور از چالش های پیش رو جمعیتی به سختی امکان پذیر است.
سازمان ملل متحد بر اساس یکی از وظایف خود همواره برآوردهایی از جمعیت کشورها را منتشر می کند که بر این اساس، اعلام کرده است تا سال ۱۴۲۰ سطح باروری ایران به سطح جانشینی افزایش نخواهد یافت.
محمدجواد محمودی رئیس موسسه تحقیقات جمعیت کشور درباره برآورد سازمان ملل از آینده جمعیت و نرخ رشد آن در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: نتایج پیش‌بینی‌های سازمان ملل در سال ۲۰۱۷ در مورد تحولات باروری نشان می‌دهد که در هر سه سناریوی پایین، متوسط و بالا، تا سال ۱۴۲۰ سطح باروری ایران به سطح جانشینی افزایش نخواهد یافت و نرخ رشد جمعیت در هر سه سناریو کاهشی خواهد بود.
وی افزود: بر اساس برآورد سازمان ملل، در سناریوی حد پایین در سال ۱۴۰۹ نرخ رشد جمعیت ایران به حدود صفر می‌رسد و بر مبنای سناریوی حد متوسط در سال ۱۴۲۹ نرخ رشد جمعیت ایران منفی می‌شود.
محمودی اظهار داشت: بر این اساس همچنین تغییرات حجم جمعیت ایران بر اساس سناریوهای سازمان ملل بازنگری شده در سال۲۰۱۷، نشان می‌دهد که در صورت ادامه روند کنونی کاهش باروری، بر اساس سناریوی حد پایین، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۸۳ میلیون نفر، در سال ۱۴۳۹ به حدود ۷۷.۶ میلیون نفر و تا سال ۱۴۷۹ به حدود ۴۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت.
وی تاکید کرد: همچنین در صورت تحقق سناریوی حد متوسط، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۹۳ میلیون نفر، سپس تا سال ۱۴۷۹ به ‌حدود ۷۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت.
وی افزود: بر اساس برآورد سازمان ملل، در سناریوی حد پایین در سال ۱۴۰۹ نرخ رشد جمعیت ایران به حدود صفر می‌رسد و بر مبنای سناریوی حد متوسط در سال ۱۴۲۹ نرخ رشد جمعیت ایران منفی می‌شود.

رئیس موسسه تحقیقات جمعیت کشور با بیان اینکه برآورد موسسه تحقیقات جمعیت کشور از آینده جمعیت و نرخ رشد آن چندان متفاوت از آن چیزی که سازمان ملل منتشر کرده است، نیست و تفاوت ها صرفاً ناشی از تفاوت در فرضیه ها است، خاطرنشان کرد: این موسسه پیش بینی جمعیت ایران در طول برنامه هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۱۴۰۲-۱۴۰۷ و ادامه آن تا افق ۱۴۳۰ را انجام داده است.
وی با بیان اینکه پیش‌بینی‌های جمعیتی معمولاً براساس اطلاعاتی درباره میزان زاد و ولد، مرگ و میر و مهاجرت انجام می‌گیرد و از این میان میزان زاد و ولد، هم به خاطر تأثیر آن در تعداد و ساختار سنی جمعیت و هم به علت حساسیت آن در مقابل سیاست های جمعیتی از اهمیت بیشتری برخوردار است، تاکید کرد: این مطالعه سعی کرده بر اساس پیش بینی جمعیت کشور ۱۴۳۰ - ۱۳۹۵ که توسط موسسه تحقیقات جمعیت کشور انجام شده و با استفاده از جمعیت تخمینی آن در سال ۱۴۰۳ به تفکیک سن و جنس، جمعیت ایران و وضعیت سالمندی را در افق ۱۴۳۰ پیش بینی کند.
محمودی گفت: برای پیش بینی جمعیت از برنامه اسپکتروم که برای انجام پیش‌بینی‌های جمعیتی است، استفاده شد؛ انجام پیش‌بینی‌ جمعیت با روش ترکیبی مستلزم اطلاعاتی درباره‌ جمعیت برحسب سن و جنس در سال پایه، داده‌های سال جاری و فرض‌هایی درباره‌ آینده‌ میزان باروری کل، الگوی سنی باروری، امید زندگی در بدو تولد به تفکیک جنس، مناسب‌ترین مدل جدول عمر و حجم و الگوی مهاجرت بین‌المللی است و پیش بینی براساس سه سناریو ارائه شده است.
وی افزود: در سناریوهای پیش بینی بر اساس فروض افزایش یا تثبیت سطح باروری از ۱.۶۱ فرزند برای هر زن از ابتدای اجرا تا پایان سال برنامه پنج ساله هفتم توسعه بین سال های ۱۴۰۳ - ۱۴۰۷ و در ادامه برای افق ۱۴۳۰ است که در سناریوی اول با فرض افزایش سطح باروری از ۱.۶۱ به ۲.۵ فرزند برای هر زن تا پایان سال ۱۴۰۷ پایان برنامه هفتم، و تثبیت سطح باروری در ۲.۵ فرزند برای هر زن از سال ۱۴۰۸ تا سال افق ۱۴۳۰ مورد توجه است.
محمودی تاکید کرد: در سناریوی دوم نیز فرض تثبیت سطح باروری از ۱.۶۱ فرزند برای هر زن تا سال هدف و در سناریوی سوم، فرض افزایش سطح باروری از ۱.۶۱ فرزند برای هر زن تا سال ۱۴۳۰ به نحوی که جمعیت ایران به ۱۵۰ میلیون نفر برسد، در نظر گرفته شده است.
وی ادامه داد: در فرض مرگ و میر، برای اعمال ضرایب بقا در جمعیت مورد پیش بینی از شاخص امید زندگی در بدو تولد استفاده شد؛ بنابراین، میزان امید زندگی بر اساس تخمین مرکز آمار ایران در سال پایه برای مردان ۷۲.۵ سال و برای زنان ۷۵.۵ سال درنظر گرفته شد؛ همچنین فرض شده که الگوی تغییرات ضرایب بقا بر اساس الگوی جداول غرب کول و دمنی باشد.

رئیس موسسه تحقیقات جمعیت کشور با اشاره به فرض مهاجرت، گفت: در این مورد فرض شده که مهاجرت های بین المللی تأثیر قابل ملاحظه ای در تحولات جمعیتی کشور نداشته باشد؛ هدف گذاری شده میزان افزایش نرخ باروری به گونه ای تعیین شود که در سال ها و دهه های آینده با شیب متناسب حرکت کنیم. بنابراین برای دستیابی به افق جمعیتی مطلوب، تدوین مرحله ای برنامه جمعیتی و نقشه راه آن در دهه های آینده بسیار لازم و ضروری است.
وی با اشاره به یافته های تحقیق بر مبنای این فرضیه ها تاکید کرد: در سناریوی اول درصورتی که مطابق هدف گذاری برنامه هفتم توسعه، نرخ باروری به ۲.۵ فرزند به ازای هر زن تا پایان برنامه سال ۱۴۰۷ افزایش یابد و پس از آن تثبیت شود، تحولات جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ نشان می دهد، با وجود افزایش نرخ باروری به ۲.۵ فرزند به ازای هر زن و تثبیت آن از سال ۱۴۰۸ تا سال ۱۴۳۰، نرخ رشد جمعیت تا پایان برنامه افزایش آرام و پس از تثبیت با کاهش رشد جمعیت در افق ۱۴۳۰ مواجه خواهیم بود.

محمودی افزود: در این سناریو تعداد جمعیت در سال ۱۴۳۰ به حدود ۱۰۵ میلیون نفر افزایش خواهد یافت؛ تعداد تولدها نیز از ادامه همین روند قبلی تبعیت خواهد کرد به طوری که از ۹۸۰ هزار تولد در اول اجرای برنامه تا پایان برنامه هفتم توسعه به یک میلیون و ۴۷۰ هزار تولد و در افق ۱۴۳۰ به یک میلیون ۵۷۰ هزار تولد خواهد رسید.

محمودی در ارتباط با وضعیت سالخوردگی نیز افزود: جمعیت سهم نسبی جمعیت سالخورده ۶۰ ساله و بیشتر روند افزایشی خود را در افق ۱۴۳۰ نشان می‌دهد، به طوری که از ۶۳.۱۱ درصد در سال ۱۴۰۳ به ۰۱.۲۴ درصد در سال ۱۴۳۰ خواهد رسید؛ درصد جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر هم از همان روند تبعیت خواهد کرد.
رئیس موسسه تحقیقات جمعیت کشور تاکید کرد: در سناریوی دوم نیز در صورتی که تثبیت نرخ باروری در۱.۶۱ فرزند به ازای هر زن تا سال ۱۴۳۰ داشته باشیم، تحولات جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ نشان می دهد با تثبیت نرخ باروری در ۱.۶۱ فرزند به ازای هر زن، نرخ رشد جمعیت تا پایان برنامه هفتم سال ۱۴۰۸ کاهشی و تا سال ۱۴۲۰ روند کاهشی آن تداوم خواهد داشت و از سال ۱۴۲۵ تا افق ۱۴۳۰ رشد جمعیت کشور منفی خواهد بود.
محمودی افزود: در این فرض تعداد جمعیت پس از روند افزایش قابل ملاحظه از ۸۴ میلیون و ۹۲۰ هزار نفر به ۹۱ میلیون نفر در سال ۱۴۲۵، پس از آن با کاهش نسبی جمعیت روبرو خواهیم شد، بطوری که جمعیت در افق ۱۴۳۰ به ۹۰ میلیون و ۶۴۰ هزار نفر خواهد رسید.

رئیس موسسه تحقیقات جمعیت کشور ادامه داد: بر اساس سناریوی سوم؛ سطح افزایش باروری مورد نیاز برای رسیدن جمعیت کشور به ۱۵۰ میلیون نفر در سال ۱۴۳۰ محاسبه شده است؛ طبق این پیش بینی، در صورتی جمعیت کشور به ۱۵۰ میلیون نفر تا سال ۱۴۳۰ خواهد رسید که میزان باروری کل در طول دوره پیش بینی روند افزایش خود را به گونه ای طی کند که از ۱.۶۱ فرزند به ازای هر زن در سال اول برنامه، به ۸.۲ فرزند به ازای هر زن در سال ۱۴۳۰ برسد.

محمودی گفت: در غیر این صورت جمعیت کشور به ۱۵۰ میلیون نفر نخواهد رسید. نرخ رشد جمعیت تا پایان برنامه هفتم سال ۱۴۰۸ و پس از آن روند صعودی خواهد داشت و در افق ۱۴۳۰ به بیش از ۳ درصد خواهد رسید؛ در این فرض تعداد جمعیت از ۸۴.۹۲ میلیون نفر با افزایش معناداری به حدود ۱۴۹ میلیون نفر در سال افق ۱۴۳۰ خواهد رسید که البته با واقعیت‌های فعلی جامعه همخوانی ندارد و بسیار بعید بنظر می‌رسد.

وی خاطر نشان کرد: سهم نسبی جمعیت سالخورده ۶۰ ساله و بیشتر نیز روند افزایشی خود را در افق ۱۴۳۰ نشان می دهد، بطوریکه از ۱۱.۶۳ درصد در سال ۱۴۰۳ به ۱۷ درصد در سال ۱۴۳۰ خواهد رسید. درصد جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر هم از همان روند تبعیت خواهد کرد.