اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

معصومه معظمی| 
یکی از عمده وعده‌های انتخاباتی رییس‌جمهور، مساله رفع فیلترینگ فضای مجازی بود. شعاری که باعث شد بخشی از آرای خاکستری و بلاتکلیف را به خود جلب کند تا به امید پایان یافتن محدودیت فضای مجازی، پای صندوق‌های رای بیایند. مساله‌ای که آن ایام هم از سوی مسعود پزشکیان در مناظرات انتخاباتی و شبکه ایکس بارها مطرح شد، هم از سوی دو حامی و همراه جدی او یعنی محمدجواد ظریف و محمدجواد آذری جهرمی در پاسخ به توییت حسین جنتی، شاعر مطرح کشورمان اطمینان داده شد. حسین جنتی نوشته بود اگر پزشکیان تعهد بدهد که مشکل فیلترینگ را حل کند به او رای می‌دهد؛ دو محمدجواد هم زیر توییت او تعهد دادند که در مقابل کژفهمی‌ها خواهد ایستاد. همان زمان پزشکیان هم نوشت: «تضمین می‌کنم تمام دولت در برابر گشت‌های اجباری، فیلترکردن و فیلترشکن بازی و فشار‌های بیرونی در همه جلسات، تمام قد بایستد.» همین ضمانت‌ها کافی بود تا اعتماد 16 میلیون ایرانی به وعده انتخاباتی پزشکیان برای رفع فیلترینگ جلب شود و با رویای رهایی از هزینه تحمیلی خرید فیلترشکن و کندی اینترنت، پای صندوق رای بیایند تا مسعود پزشکیان برای چهار سال سکاندار اداره کشور شود.

اما اکنون که حدود 100 روز از آن وعده‌ها گذشته و جامعه هر لحظه منتظر وفای به عهد دولت چهاردهم است، در کمال ناباوری رییس‌جمهور در اولین جلسه شورای عالی فضای مجازی به جای دستور رفع فیلترینگ، برخورد با فیلترشکن‌ها را مطرح کرد. دستوری که واکنش‌های زیادی در فضای مجازی به همراه داشت. قدرت واکنش‌ها به حدی بود که سید ستار هاشمی، وزیر ارتباطات جوان دولت چهاردهم مجبور به پاسخگویی شد. هاشمی در توضیح منظور رییس‌جمهور به خبرنگاران گفت که رییس‌جمهور در نخستین جلسه شورای عالی فضای مجازی با اشاره به موضوع فروش فیلترشکن توسط عده‌ای سودجو، با بیان اینکه برخی با فیلترشکن فروشی پول‌های میلیاردی کسب می‌کنند که برای کشورمان خوب نیست، دستور داد تا این مساله حتما به شکل دقیق و جدی مورد رسیدگی قرار بگیرد و تصمیم مقتضی در این مورد و به‌طور کلی زمینه‌های رواج چنین کسب و کاری اتخاذ شود. علاوه بر سخنان نخستین وزیر ارتباطات، روز گذشته هاشمی باز هم از سوی خبرنگار خانه ملت درباره دستور رییس‌جمهور مبنی بر رفع فیلترینگ یا صرفا برخورد با فیلترشکن‌ها! مورد پرسش واقع شد که اینگونه به سوال او پاسخی کلی داد: «طبق فرمایش مقام معظم رهبری که فضای مجازی باید قانونمند باشد، ابعاد مختلفی در این حوزه در نظر گرفته می‌شود. امروز فیلترشکن‌هایی که از مبادی غیرمجاز در کشور استفاده می‌شوند، باعث ایجاد آلودگی در زیرساخت‌های شبکه کشور شده که به عنوان یک دغدغه جدی مطرح است و اصولا بخشی از مشکلات ما در کیفیت شبکه نیز به واسطه فیلترشکن‌هایی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد.»

او در ادامه با اشاره به دغدغه رییس‌جمهور درباره به حداقل رساندن آلودگی‌های شبکه کشور، یادآور شد: «حملات سایبری و بخش قابل توجهی از اتفاقاتی که شاهد بودیم به خاطر همین موضوع است. از این رو برخورد با فیلترشکنان منافاتی با ایجاد فضای مجازی قانونمند ندارد.»

موانع رفع فیلترینگ و تحقق وعده انتخاباتی
در حالی وزیر ارتباطات دولت چهاردهم از شفاف‌گویی در این باره طفره می‌رود که مسعود پزشکیان در زمان حضور در مجلس به عنوان نماینده از مساله فیلترینگ صراحتا انتقاد می‌کرد و زمانی که طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی در مجلس یازدهم بررسی می‌شد، در گفت‌وگو‌های مختلف از این طرح و کمیسیون ویژه و البته بررسی آن ذیل اصل ۸۵ قانون اساسی انتقاد می‌کرد. اما به نظر می‌رسد امروز که به عنوان رییس‌جمهور ایفای نقش می‌کند، دراین کسوت با محدودیت‌هایی مواجه است که وزیر ارتباطات او نمی‌تواند صراحتا درباره تحقق وعده انتخاباتی رییس‌جمهور مبنی بر رفع فیلترینگ پاسخی شفاف دهد.غلامحسین کرباسچی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب بعد از پیروزی انتخاباتی پزشکیان، «اولین و راحت‌ترین مساله» را «رفع فیلترینگ» می‌دانست و خواستار ایستادگی دولت و وزیر ارتباطات پزشکیان برای رفع فیلترینگ شد و به وزیر ارتباطات دولت پیشنهاد داد که «یک کلمه بگوید که من این کار را نمی‌کنم...» این پیشنهاد در حالی بیان شد که آذری جهرمی وزیر ارتباطات دولت روحانی به دلیل استنکاف از ابلاغ فیلترینگ اینستاگرام، پایش به دادستانی باز شد. بنابراین مواضع اینچنینی نشان می‌دهد که کرباسچی هم برداشت درستی از حساسیت‌های موجود درباره مساله فیلترینگ ندارد.

بنابراین اگر چه حساسیت‌ها در این باره زیاد است و تصمیم‌گیرنده اصلی رییس‌جمهور نیست؛ اما از آنجایی که پزشکیان رییس شورای عالی فضای مجازی است و همراه با تیمش دست بالا را در این شورا دارد، می‌تواند بر مطالبه جدی مردم وتحقق وعده انتخاباتی خود مبنی بر رفع فیلترینگ پافشاری کند؛ هر چند که فشارهای بالا و پایین ذی‌نفعان بر او و دولتش بی‌امان باشد. اما سوالی که این روزها ذهن جامعه را به خود مشغول کرده این است که آیا پای آقازاده‌های فیلترشکن فروش در میان است که مانع جدی رفع فیلترینگ می‌شود و دست و پای رییس‌جمهور را بسته است؟ در ادامه با برخی نمایندگان مجلس درباره وعده رییس‌جمهور مبنی بر رفع فیلترینگ و شرایط حاکم بر فضای مجازی گفت‌وگو کردیم.

فیلتر نیستیم؛ اما برای ورود مردم به فضای مجازی از آنها پول می‌گیریم!
مهرداد لاهوتی، نماینده مردم لنگرود در مجلس دوازدهم با اشاره به وعده انتخاباتی پزشکیان درباره رفع فیلترینگ و دستور رییس‌جمهور در اولین جلسه شورای عالی فضای مجازی در دولت چهاردهم، درباره پیگیری فروش فیلترشکن‌ها که برخلاف وعده اولیه او بود، به «اعتماد» گفت: «مساله فیلترینگ بحث امنیتی است و رفع آن چندان به تصمیم رییس‌جمهور ارتباط ندارد.»

او در ادامه گفت: «به شخصه به دلیل فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی کاری ندارم، اما آنچه اهمیت دارد، رفتار دوگانه و بی‌عدالتی است که در این باره وجود دارد و باید برداشته شود.»

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس ادامه داد: «عملا فضای مجازی ما قطع نیست؛ یعنی واتساپ و اینستاگرام کسی قطع نیست، اما برخلاف مسوولان که بدون محدودیت و فیلتر می‌توانند از این شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند، مردم برای استفاده از این پیام‌رسان‌ها باید هزینه اضافه بپردازند و فیلترشکن بخرند که سودش هم به جیب عده‌ای خاص می‌رود.»

لاهوتی بیان کرد: «اگر قرار است فضای مجازی فیلتر باشد، باید برای همه فیلتر باشد و اجازه ندهیم کسی فیلترشکن وارد کند و تبعیض درباره مسوولان و استفاده از خط بدون فیلتر هم برداشته شود. یعنی هم برای مردم و هم برای مسوولان فیلتر اعمال شود. از طرفی هم اجازه فروش فیلترشکن به هیچ کسی داده نشود.»

او در ادامه افزود: «اگر قرار است برخی این دسترسی را داشته باشند و فقط این محدودیت برای مردم عادی باشد بی‌عدالتی است که باید این تبعیض برداشته شود.»

نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی همچنین بیان کرد: «در شرایط فعلی، فضایی برای فروش فیلترشکن به نفع گروهی خاص ایجاد شده است که البته ارقام نجومی هم از فروش فیلترشکن به جیب می‌زنند که باید جلوی آن گرفته شود. البته رییس‌جمهور هم در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی روی این موضوع تاکید کرد.»

لاهوتی در پایان تاکید کرد: «با توجه به استفاده مردم از فیلترشکن و پرداخت هزینه برای خرید آن، فضای مجازی ما فیلتر نیست؛ بلکه مردم عادی برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی باید پول اضافه بپردازند؛ اما مسوولان این محدودیت را ندارند. پس باید این محدودیت و تبعیض برداشته شود تا همه مثل هم در شرایط یکسان باشند.»

پیشنهاد فیلترینگ محتوایی به جای فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی
مصطفی نخعی، نماینده نهبندان و سربیشه در مجالس یازدهم و دوازدهم نیز در این باره به «اعتماد» گفت: «دربحث فیلترینگ مباحث مختلفی وجود دارد و نمی‌توان تک بعدی به موضوع نگاه کرد. اینکه فقط از بعد اقتصادی یا فرهنگی یا اجتماعی به موضوع نگاه کنیم صحیح نیست و باید نگاه‌مان جامع و کامل باشد.»

او افزود: «باید موضوعات اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و سیاسی و امنیتی را ببینیم بعد از همه جوانب صحبت کنیم. امروز استفاده از اینترنت و فضای مجازی یک کالای لوکس نیست و نیاز روزمره جامعه است و نمی‌توان جامعه را از نیازش جدا کرد.»

نخعی ادامه داد: «حتی افراد عامه جامعه که تخصص و کسب و کار خاصی هم ندارند، همین که احساس نیاز می‌کنند نسبت به دنیا اطلاع داشته باشند، پس استفاده از اینترنت و فضای مجازی یکی از نیازهای روزمره جامعه به حساب می‌آید؛ آن هم برای کشور رو به رشدی مثل ایران.»

نماینده نهبندان در مجلس دوازدهم تاکید کرد: « اگر ادعای توسعه داریم باید استفاده از فضای مجازی را در جامعه توسعه دهیم و فیلترینگ را‌برداریم. این یکی از ضروریات جامعه است.»

نخعی درادامه تاکید کرد: « موضوع فیلترینگ به شکل فعلی قطعا ایراد اساسی دارد. آقای رییس‌جمهور هم در مناظرات ناظر به این ایرادات تاکید کرد که برای رفع فیلترینگ تلاش خود را انجام خواهد داد. البته ما هم می‌دانیم که رفع فیلترینگ در اختیار رییس‌جمهور به تنهایی نیست. یک بحث امنیتی است و شورای عالی فضای مجازی و شورای امنیت هم در مقاطع حساس در اعمال آن دخیل هستند. همچنین می‌دانیم رییس‌جمهور به عنوان رییس شورای عالی فضای مجازی نظری متفاوت از سایر اعضای این شورا دارد.

اما معتقدم آقای پزشکیان باید محکم‌تر از این پای وعده‌های انتخاباتی داده شده مبنی بر رفع فیلترینگ بماند.»

این نماینده اصلاح‌طلب تاکید کرد: «نکته دیگر اینکه همه ما فرزند داریم و دغدغه‌های زیادی مبنی بر فضای فرهنگی حاکم بر فضای مجازی داریم چرا که محتواهای غیراخلاقی و مختلفی که با شؤونات و فرهنگ و عرف جامعه ما همخوانی ندارد در شبکه‌های اجتماعی وجود داد. همه ما بر این امر واقفیم و این مساله را قبول داریم که باید نظارتی بر این محتواها در فضای مجازی وجود داشته باشد. اما راهکارش فیلترکردن اپلکیشن و سکوهای فضای مجازی نیست.»

نخعی ادامه داد: « فیلترکردن شبکه‌های اجتماعی و از طرفی فروش فیلترشکن باعث خنده و استهزاء ما می‌شود و این راهکار عاقلانه‌ای نیست.»

او در ادامه بیان کرد: «به اعتقاد من دوستان در مجموعه وزارت ارتباطات، به جای اینکه فیلتر سکو را پیگیری کنند و دنبال فیلتر اینستاگرام و توییتر و واتساپ و ... باشند، فیلتر محتوایی کنند.»

نخعی توضیح داد: «با شرکت‌های دانش‌بنیان و نخبه‌هایی که در کشور داریم می‌توانیم فیلتر محتوایی در کشور اعمال کنیم تا هم دغدغه و نگرانی خانواده‌ها در این باره مرتفع شود و هم نگرانی و دغدغه اهالی کسب و کار فضای مجازی رفع شود.»

نماینده نهبندان در مجالس یازدهم و دوازدهم ادامه داد: «فیلتر کردن فضای مجازی و از طرفی فروش فیلترشکن، یعنی فضایی کاملا باز که امکان دسترسی کودکان و نوجوانان به هرگونه محتوای غیراخلاقی را میسر می‌کند. بنابراین باید اقدامی همه‌جانبه در این باره انجام شود.»

این نماینده اصلاح‌طلب اضافه کرد: «آقای رییس‌جمهور هم باید محکم‌تر روی مواضع و وعده‌هایی که در خصوص رفع فیلترینگ در زمان انتخابات داده بود، بایستد.»

او در ادامه تاکید کرد: «استفاده از فیلترشکن روی گوشی کودکان و نوجوانان یکی از بزرگ‌ترین دغدغه خانواده‌هاست. نمی‌توان یک گوشی را پیدا کرد که فیلترشکنی روی آن نصب نباشد. استفاده از فیلترشکن یعنی دسترسی کودکان و نوجوانان به هرگونه محتوای خاص و این باعث نگرانی خانواده‌ها شده است.»

نخعی درخصوص فروشندگان فیلترشکن هم بیان کرد: «مانع جدی این روزها، فروشندگان فیلترشکن هستند که به صورت مافیا فعالیت می‌کنند و سود سرشاری از فروش فیلترشکن به جیب می‌زنند و بزرگ‌ترین مانع رفع فیلتر در کشورند.»

او در ادامه افزود: «باید بررسی کرد که فروشندگان فیلترشکن چه کسانی هستند و کدام آقازاده‌ها پشت سرآنها جاخوش کرده‌اند و منافع‌شان تامین می‌شود که استفاده از فیلترشکن‌ها را در کشور رواج داده‌اند؟»

او در ادامه بیان کرد: «سوال جامعه این است که نکند هماهنگی در این باره وجود دارد که از طرفی فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را فیلتر می‌کنند و از طرفی فروش فیلترشکن‌ها را در جامعه رونق می‌دهند. انتظار داریم رییس‌جمهور موضوع را جدی‌تر و کارشناسی پیگیری کنند.»

نخعی در پایان گفت: «بارها آقای پزشکیان روی کار کارشناسی تاکید کرده‌اند و به این موضوع اعتقاد دارند. بنابراین تاکید می‌کنم فیلترینگ با شکل موجود، قطعا کارشناسی نیست و رییس‌جمهور به جای دستور بررسی فیلترشکن‌ها، به وعده انتخاباتی خود مبنی بر رفع فیلترینگ عمل کند.»