اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

حسن بهشتی‌پور| کابینه دونالد ترامپ از ابتدای بهمن رسما وارد کاخ سفید خواهد شد و فعالیتش را آغاز خواهد کرد، از همین رو سه ماه دیگر تا روی کار آمدن رسمی دولت جدید ایالات‌متحده زمان باقی است، لذا اگر انتظار تغییرات ویژه‌ای را داریم باید این بازه زمانی باقی مانده را نیز لحاظ کنیم. فارغ از موارد ذکر شده سیستم حکومتی در امریکا به گونه‌ای است که با هدف کنترل اقدامات رییس‌جمهور مجلسی تحت عنوان کنگره‌ تعریف شده است که متشکل از مجلس نمایندگان و سنا می‌باشد.سیستم حاکم بر کنگره به گونه‌ای است که می‌تواند تصمیمات رییس‌جمهور را وتو کند. بدین صورت که با دو‌سوم آرا‌ قادر است مانع اقدام رییس‌جمهور در هر زمینه‌ای شود. اکنون و به دنبال بازگشت ترامپ به کاخ سفید، سنا سرخ شده (دراختیار جمهوری‌خواهان قرار گرفته) و مجلس نمایندگان نیز محتملا سرخ می‌شود. همزمان باید گفت عمدتا سناتورهای پیروز نیز از جمهوری‌خواهانی تشکیل شده‌اند که نزدیک به ترامپ هستند. حاکمیت جمهوری‌خواهان در سنا و نیز مجلس نمایندگان مساله مهمی است، چرا‌که به ترامپ این قدرت را اعطا خواهد کرد طی چهار سال آینده بتواند تغییرات قابل‌توجهی را بدون اینکه با موانع احتمالی کنگره مواجه شود، ایجاد کند، چرا‌که محتملا از حمایت‌های کنگره برخوردار خواهد بود. به باور برخی تحلیلگران ترامپ به دلیل فقدان تجربه‌ سیاسی و اجرایی در دولت نخست درگیر اشتباهات محاسباتی شد. اما آن چهار سال دوره ریاست‌جمهوری برای او یک دوره آموزشی بسیار خوبی بوده و بدین نتیجه رسیده که جهان سیاست با جهان تجارت بسیار متفاوت است. لذا انتظار می‌رود ترامپ 2024 با ترامپ 2016 تفاوت‌هایی داشته باشند، اما مسائلی که ترامپ در کمپین انتخابات مطرح می‌کرد عملا نشان داد رئوس موضوعاتی که دنبال می‌کند، پیرامون همان مسائلی است که در دوره‌ ریاست‌جمهوری‌ در 2017 به اجرا درآورد. از‌جمله خروج از پیمان‌های مهم جهانی و امنیتی و مواضعی که درقبال ناتو اتخاذ کرد و سایر اقدامات مشابه...

ترامپ و نظم خاورمیانه‌ای نوظهور
در باب سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ نیز باید سیاست کلان ایالات‌متحده را در این رابطه در‌نظر بگیریم. برای پیش‌بینی دکترین خاورمیانه‌ای ترامپ روش منطقی‌ آن است که منتظر ترکیب تیم احتمالی کابینه او باشیم. طبیعتا روی کار آمدن چهره‌هایی معقول نشان‌دهنده تغییر ترامپ در 2024 است و همچنین نشان می‌دهد دولت جدید ایالات‌متحده آمادگی دارد تا با دنیا وارد تعامل شود، اما در شرایطی که عکس این گزاره محقق شود یعنی اگر افرادی مانند پمپئو به عنوان وزیر امور خارجه مجدد بر سر کار بیاید ناگفته پیداست که قرار بر ادامه همان سیاست‌های قبلی است. در این زمینه ترکیب تیم احتمالی ترامپ می‌تواند سیگنال‌هایی را در جهت پیش‌بینی رویکرد او ارسال کند. در مورد اسراییل، ترامپ مطمئنا از این بازیگر به‌شدت حمایت خواهد کرد. در دولت نخست، ترامپ به شکلی بی‌سابقه سفارت امریکا را از تل‌آویو به شرق بیت‌المقدس منتقل کرد و از سوی دیگر حاکمیت اسراییل بر بخش اشغالی جولان را به رسمیت شناخت. با لحاظ کردن این گزاره‌ها در کنار یکدیگر انتظار می‌رود که تلاش‌های غیرعلنی اخیر نتانیاهو برای روی کار آمدن ترامپ بی‌دلیل نیست. حال باید دید که طی ماه‌های آینده افزایش حمایت‌های ترامپ از نتانیاهو امکان دارد یا خیر؟ شرایط کنونی خاورمیانه پیچیده‌تر از هر زمان دیگری شده است. به نظر می‌رسد که به سمت یک نظم جدیدی در خاورمیانه در حال حرکت هستیم. پیش‌بینی نوع بازیگری ترامپ در میانه این نظم جدید مولفه مهمی است، چراکه این موضوع اهمیت دارد که آیا ترامپ می‌تواند این نظم جدیدی که بایدن آغاز کرده به اتمام برساند یا خیر.

بازیگری ترامپ و رویارویی احتمالی تهران و تل‌آویو
درخصوص رویارویی تهران و تل‌‌آویو ذکر این نکته اهمیت دارد که صرفا نتانیاهو و ترامپ در این زمینه تصمیم‌گیرنده نیستند. درست است که لحاظ کردن تصمیمات و اقدامات امریکا و اسراییل اهمیت دارد اما آنها فقط یک‌سوی این ماجرا قرار دارند. یک‌سوی دیگر این رویارویی احتمالی ایران است که چه تصمیمی خواهد گرفت، چراکه رویکرد جمهوری اسلامی ایران در امکان پیش‌بینی آینده این رویارویی احتمالی بسیار تاثیرگذار است. موضوع دیگر این است که اصولا نتانیاهو در این باب چه خواهد کرد؟ به اعتقاد من درگیری‌ها و حملات اسراییل تا آزادسازی کل گروگان‌‌های این رژیم ادامه خواهد داشت. به احتمال بسیار بالا در بازه زمانی دو ماهه ورود رسمی ترامپ به کاخ سفید تغییری در رویکرد تهاجمی تل‌آویو رخ نخواهد داد مگر اینکه در این زمینه معجزه‌ای رخ دهد. تمامی قرائن و شواهد گویای این است که این تهاجمات تا حداقل دو ماهه دیگر ادامه خواهد داشت.

ازسوی دیگر اسراییل نیز در لبنان به دنبال تغییر مرز در رودخانه لیتانی است. این موضوع رویداد کوچکی نیست که بشود آن را نادیده گرفت. البته بعید می‌دانم تحقق پیدا کند، ضمن اینکه مدعی هستند ارتش لبنان در این مرز مستقر شود. این درحالی است که حزب‌الله ستون فقرات ارتش لبنان است؛ به این معنا که نیروهای حزب‌الله در ارتش هم حضور دارند. نمی‌توان به سادگی جنبشی که در جنبه‌های مختلف حضور دارد را از صحنه معادلات حذف یا اینکه آنها را به عقب‌نشینی وادار کرد. البته ممکن است به صورت موقت که البته به تصور من بعید است این کار انجام شود، اما در‌خصوص آتش‌‌بس باید گفت پایان درگیری‌ها برابر است با مرگ نتانیاهو. بنابراین در شرایط کنونی معادلات وارد روند پیچیده‌ای شده است. این تصور ترامپ که مدعی است می‌تواند یک‌روزه تنش‌ها میان تهران و تل‌آویو را حل کند بچه‌گانه است.

پلن ایران؛ تقابل یا تعامل؟
تحلیل ارزیابی سیاست ایران در ارتباط با دولت دوم ترامپ منوط به تعریف کابینه رییس‌جمهوری جدید است. این قضاوت را باید حداقل سه ماه دیگر داشته باشیم. آن زمان است که باید پلن‌های مختلفی برای مواجه شدن با ترامپ را ارایه داد. اینکه آیا ترامپ مسیر رویارویی نظامی با ایران را طی خواهد کرد یا خیر؟ من تصور نمی‌کنم که او وارد این بازی خطرناک شود، چراکه می‌‌داند که اگر وارد درگیری مستقیم نظامی با ایران شود، عملا درگیر جنگ منطقه‌ای خواهد شد. ترامپ اهل معامله و به دنبال تجارت است. بازرگان و دلالی است که به دنبال حسابگری است تا ببیند با روس‌‌ها و چینی‌ها چگونه کار کند و همین‌طور با ایران چگونه می‌تواند وارد معامله شود. به اعتقاد من او اصل را بر درگیری نخواهد گذاشت؛ ضمن اینکه در مقابل رویکرد تهران اهمیت دارد. اگر در سیاست داخلی کشور عده‌ای به دنبال رویارویی نظامی باشند، صرفا تفکرات تحریک‌کننده را اشاعه می‌دهند. در این میان مساله این است که تاکید بر جنگ و استراتژی آخرالزمانی یک موضوع است و انجام تمام تمهیدات لازم برای ایجاد آمادگی به منظور مقابله با تعدی دشمنان تفکر دیگری است که البته به نظر می‌رسد آقای پزشکیان نیز تابع تفکر دوم باشند. تفکر سومی نیز وجود دارد که بر رایزنی مستقیم با واشنگتن تاکید دارد. اما با توجه به فضای کنونی حاکم بر کشور شرایط برای گفت‌وگو وجود ندارد. در آن‌سوی میدان یعنی ایالات‌متحده نیز هنوز نمی‌دانیم کابینه رییس جدید کاخ سفید متشکل از چه افرادی با چه رویکردی قرار است شروع به کار کنند. سه عضو مهم و سه عنصر کلیدی مهم دولت در امریکا وزیر امور خارجه، وزیر دفاع و همچنین مشاور امنیت ملی هستند. رییس سازمان سیا در این لیست مهم قرار دارد. مقامات امنیتی و سیاسی دولت جدید معین شوند دقیق‌تر می‌توان رویکرد امریکایی‌ها طی ماه‌های آینده را پیش‌بینی کرد، اما واقعیت این است که ایران به دنبال تقابل نیست بلکه به دنبال تعامل است، اما باید فضای این تعامل با گذشت زمان به وجود بیاید. پیش‌تر آقای عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان پیش از این نیز گفته بودند که باید تنش‌ها میان تهران و واشنگتن را مدیریت کرد. مدیریت تنش به این معناست که حالا که ترامپ پیروز کارزار شده چگونه می‌توان با او وارد تعامل شد؛ اما اگر ترامپ به دنبال تقابل همه‌جانبه باشد باید در برابر او ایستاد؛ این گزاره به معنای پیگیری سیاست تعامل و تقابل به صورت همزمان است.

ترامپ توان به چالش کشیدن معادلات جدید بین‌الملل را دارد؟
مساله مهم دیگر برای رییس جدید کاخ سفید مساله جنگ اوکراین و روسیه است. این موضوع در معادلات بین‌المللی و نیز در سطح کلان تاثیرگذار است. وعده ترامپ مبنی بر پایان سریع جنگ در اوکراین افسانه‌سازی است. قطعا چنین جنگی را نمی‌شود یک‌روزه یا حتی یک ماهه به پایان رساند، چرا‌که جنگ روسیه و اوکراین و همین‌طور معادلات خاورمیانه و نظم خاورمیانه جدید ذیل همان نظم جدید بین‌الملل قرار می‌گیرد، اما این‌گونه نیست که هر آنچه را که واشنگتن اراده کرد، اتفاق بیفتد. لذا باید اندکی صبر کرد تا اعضای کابینه دولت جدید مشخص شود و همزمان سایر مولفه‌های تاثیرگذار در نظم جدید خاورمیانه را درنظر بگیریم. گروه‌های مقاومت از یک‌سو و امریکا و متحدین این کشور نیز ذیل این مولفه‌ها قرار می‌گیرند که باید تحلیل سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ لحاظ شوند. در سطح بین‌الملل نیز شاهد تقابل امریکا و اروپا نیز با روسیه و چین و متحدانش هستیم. مباحث ذکر شده بحث‌های کلانی است که باید هر یک به تفکیک از یکدیگر بررسی شوند.