ایسنا/ با استفاده از سامانه استعلام خودرو قبل از انجام معامله اطلاعات لازم را در اختیار طرفین معامله قرار می‌دهد و از ایجاد اختلاف و دعوی بین فروشنده و خریدار جلوگیری می‌کند و سهم مهمی در کاهش دعاوی مربوط به معاملات وسایل نقلیه موتوری دارد اما آیا مردم از این موضوع اطلاع دارند؟ آیا این سامانه به درستی فعالیت می‌کند؟

سید ساجد جندق زاده کارشناس اقتصادی در یادداشتی اختصاصی در خصوص یکی از طرح های مغفول اما مفید برای جامعه نوشته است. با استفاده از سامانه استعلام خودرو قبل از انجام معامله اطلاعات لازم را در اختیار طرفین معامله قرار می‌دهد و از ایجاد اختلاف و دعوی بین فروشنده و خریدار جلوگیری می‌کند و سهم مهمی در کاهش دعاوی مربوط به معاملات وسایل نقلیه موتوری دارد.

با این حال این سامانه نه به درستی معرفی شده است و نه گسترده.
با وجود حدود یکسال از راه‌افتادن سامانه استعلام خودرو، اکثر مردم اطلاعی از وجود آن ندارند. راه‌اندازی سامانه استعلام و معاملات خودرو، مصوبه قانونی دارد. یعنی هم در قانون بودجه سنواتی سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، به این موضوع اشاره شده و هم بند (ت) ماده ۱۱۴ قانون برنامه هفتم پیشرفت، وزارت ارتباطات و فراجا را ملزم کرده که زودتر آیین‌نامه این بند را تدوین کنند و با تصویب در هیئت وزیران این موضوع را عملیاتی و اجرایی سازند.

 گویا بعضی اقلام اطلاعاتی هنوز ارائه نشده‌اند. این موارد عبارتند از: اهلیت متعاملین، عوارض سالیانه وسیله نقلیه، مالیات خودروهای گران قیمت، اعتبار تضمین (گارانتی)، تعویض قطعات وسایل نقلیه و سوابق تعمیرات آن، اطلاعات قطعات آسیب دیده و وجود وکالت‌نامه‌های مرتبط با وسیله نقلیه.

طبق بررسی‌های نگارنده به جز این داده‌های اشاره شده در آیین‌نامه، دستگاه‌ها داده‌های دیگری هم می‌توانند ارائه دهند؛ مثلاً، اطلاعات رهن وسیله نقلیه، مبلغ طرح ترافیک، تخلفات پرخطر انجام شده، عضویت و سابقه فعالیت در تاکسی‌های اینترنتی، اعتبارسنجی مالی خریدار، تاریخ‌های تعویض پلاک‌ خودرو، میزان کیلومتر طی شده و غیره.

 با این حال، قیمت‌گذاری صورت گرفته روی تعرفه هر استعلام، طبق اطلاعات موجود در رسانه‌ها، هنوز توسط کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات (مسئول تعرفه گذاری در آیین ‎نامه) قیمت‌گذاری نشده و قیمت‌گذاری فعلی توسط ارائه‌دهنده استعلامات به سکوها انجام شده است.

همچنین، باید هر یک از اطلاعات نمایش داده شده در پاسخ استعلام به صورت مجزا، قابلیت نمایش داشته باشد و معلوم شود دقیقا چه چیزی را نشان می‌دهند. به عنوان مثال داده‌های خسارات بیمه از چه سالی به بعد اعلام می‌شود و آیا تنها مربوط به آخرین مالک خودرو است؟ و یا پاسخ قابل معامله بودن / نبودن وسیله نقلیه چه مواردی را شامل می‌شود؟

از قرار معلوم، الان علت غیرقابل معامله بودن وسیله نقلیه اعلام نمی‌شود  و لازم است فروشنده مطلع شود  که به چه دلیل خودرو وی قابلیت معامله ندارد؟!

علاوه براین، در مواردی مشاهده شده بعضی از اقلام، در استعلام اشتباه پاسخ داده‌ شده است. به عنوان مثال با وجود این که بیمه خودرو اعتبار داشته اما پاسخ استعلام حاکی از منقضی شدن بیمه خودرو است.

گاهی اوقات سامانه کلا قطع است و تا چندین روز جوابی نمی دهد. گاهی هم برای بعضی از اقلام اطلاعاتی پاسخی داده نمی شود با وجود این که هزینه آن داده شده است.

ناگفته نماند، داده اطلاعاتی قابل معامله بودن خودرو با سایر اقلام ارائه شده (مشخصات خودرو، تاریخ شروع و انقضاء بیمه، مبلغ عوارض آزادراهی، مبلغ مالیات نقل و انتقال، سوابق خسارات بیمه، مبلغ جریمه تخلفات رانندگی) در استعلام تفاوت دارد و لازم است خریدار حتما از قابل معامله بودن خودرویی که خریداری می‌کند اطلاع پیدا کند؛ اما بقیه موارد بیشتر از جنس رفاهی و دانستنی‌های مفید در خصوص معامله‌اند و ندانستن آن‌ها مشکلات کمتری برای فرد ایجاد می‌کند.

 بنابراین به نظر می‌رسد لازم است این استعلام به طور جداگانه برای مردم فراهم شود تا اگر کسی تنها ‌  خواست مطمئن شود خودرو قابل معامله است و به دلایلی چون انجام کارشناسی خودرو و دانستن مبلغ تخلفات خودرو از طریق استعلام مبلغ جریمه تخلفات رانندگی، نیازی به انجام سایر استعلام‌ها نمی‌دید، بتواند بدون پرداخت هزینه اضافی این کار را انجام دهد.

در همین زمینه، نحوه اخذ رضایت از صاحب وسیله نقلیه از طریق ارسال پیامک حاوی رمز یک بار مصرف به وی و وارد کردن رمز در صفحه سکوی استعلام گیرنده انجام می‌شود. بعضی از سکوهای کارشناسی و فروش خودرو، از این استعلامات برای اطلاع از قابل معامله بودن خودرو، مبلغ بدهی‌های خودرو و وجود پیش‌نیازهای قانونی لازم برای تعویض پلاک از قبیل اعتبار داشتن بیمه‌نامه، استفاده می‌کنند. گاهی لازم است این سکوها چندین بار یک خودرو را استعلام کنند تا از نبود موانع نقل و انتقال رسمی، اطمینان حاصل کنند؛ اما دسترسی به صاحب وسیله نقلیه که فروش خودرو را به این کسب و کارها سپرده است؛ امکان پذیر نیست و یا با دشواری همراه است.

 برای حل این موضوع می‌توان این امکان را فراهم کرد که فروشنده بتواند به یک سکو معین، برای مشاهده نتیجه استعلام سوابق خودرو، دسترسی موقت بدهد. فرایند مشابه موضوع بیان شده در ورود به بعضی سایت‌ها از طریق حساب کاربری گوگل، اتفاق می‌افتد. از این رو، بهتر است زمان لازم برای دریافت پیامک رضایت سنجی بیشتر شود زیرا گاهی دسترسی به مالک خودرو و دریافت رمز یکبار مصرف، زمان‌بر است.

به نظر می‌رسد «آیین نامه قانون برنامه هفتم»، بستری برای حل برخی از این مسائل و معضلات است. در نتیجه، انتظار می‌رود نهادهای متولی با مشورت کارشناسان و با نهایت دقت، سامانه استعلام خودرو را تکمیل کرده و هرچه سریع‌تر آیین‌نامه معاملات خودرو را تصویب و اجرایی کنند.