دنیای اقتصاد/ بانک مرکزی آخرین آمار چک‌های مبادله‌ای آبان‌ماه۱۴۰۳ را منتشر کرد. طبق این گزارش، نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌ها از ۹.۶ در مهرماه به ۹.۱درصد در آبان رسیده است.

نسبت مبلغ چک‌های برگشتی به کل چک‌ها نیز از ۱۴.۶درصد در مهر به ۱۴درصد در آبان رسیده است. نسبت مبلغ چک‌های برگشتی پس از طی کردن روند افزایشی از اردیبهشت۱۴۰۳ و تجربه کردن قله ۱۹درصدی در مردادماه شروع به کاهش کرده است. با این حال، اگرچه آمار چک‌های برگشتی روندی کاهشی داشته است، اما این ارقام همچنان بالا بوده و گویای وضعیت نامناسب اقتصادی و چالش‌های جدی در بخش تولید است.

بانک مرکزی در گزارشی آخرین آمار چک‌های مبادله‌ای آبان‌ماه۱۴۰۳ را منتشر کرد. چک یکی از ابزارهای مهم در نظام پرداخت است که همواره نقش مهمی در تسویه مبادلات خرد و کلان جامعه داشته است.  با این حال، در دو دهه گذشته با پیشرفت سامانه‌ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، استفاده از این ابزارهای جدید افزایش یافته و به تدریج جایگزین ابزارهای پرداخت سنتی مانند اسکناس، سکه و چک شده‌اند. با  وجود این، به‌دلیل اهمیت و اعتبار چک در مبادلات کشور، این ابزار همچنان یکی از اصلی‌ترین روش‌های پرداخت نظام پرداخت کشور محسوب می‌شود.

کاهش معاملات چک در آبان
براساس گزارش بانک مرکزی در آبان ماه ۱۴۰۳، در کل کشور حدود ۹.۵میلیون فقره چک به ارزش ۷۷۸.۸همت مبادله شده است که نسبت به ماه گذشته از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۷.۵واحد درصد و ۱.۳واحد درصد کاهش را نشان می‌دهد.
در آبان‌ماه در استان تهران حدود ۲.۹میلیون فقره چک به ارزشی حدود ۳۸۲.۹همت مبادله شده است. در این ماه، ۴۸.۲درصد از چک‌های مبادله‌شده در کشور مربوط به سه استان تهران (۳۰.۲درصد)، اصفهان (۱۰.۷درصد) و خراسان رضوی (۷.۳درصد) بوده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارند.
در آبان‌ماه، ۶۲.۲درصد از ارزش چک‌های مبادله‌شده در کشور مربوط به سه استان تهران (۴۹.۲درصد)، اصفهان (۷.۳درصد) و خراسان رضوی (۵.۷درصد) بوده است که بیشترین سهم را در بین استان‌ها داشته‌اند.

کاهش چک‌های برگشتی
در آبان‌ماه۱۴۰۳ در کل کشور حدود ۸۵۸هزار فقره چک به ارزشی حدود ۱۰۸.۸همت برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۱۲.۷واحد درصد و ۵.۳درصد کاهش نشان می‌دهد.
در این ماه از کل تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده به ترتیب ۹.۱درصد و ۱۴درصد برگشت داده شده است. درحالی‌که درصد تعداد و مبلغ چک‌های برگشت داده‌شده در مهرماه۱۴۰۳ به ترتیب معادل ۹.۶درصد و ۱۴.۶درصد و در آبان‌ماه۱۴۰۲ به ترتیب برابر ۷.۹درصد و ۱۱.۶درصد بوده است.
در آبان‌ماه در استان تهران معادل ۲۵۶هزار فقره چک به ارزش ۵۱.۶همت برگشت داده شد که از نظر تعداد ۹درصد و از نظر ارزش ۱۳.۵درصد از چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در این ماه بیشترین تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای مربوط به استان‌های کهگلویه و بویراحمد، خراسان شمالی و کردستان (هرکدام ۱۱.۷درصد) و لرستان است. همچنین استان‌های گیلان، کرمانشاه و قم پایین‌ترین نسبت چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌شده در کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
کدام استان‌ها بیشترین مبلغ چک برگشتی را دارند؟
در ماه مورد بررسی در بین استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله‌شده در استان به ترتیب به استان‌های ایلام، آذربایجان غربی و بوشهر اختصاص دارد. این در حالی است که استان‌های البرز، خوزستان و هرمزگان کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله‌شده در استان را دارند.
در آبان‌ماه از نظر تعداد ۹۷.۵درصد و از نظر مبلغ ۹۷درصد از کل چک‌های برگشتی، به‌دلیل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است.
مقایسه چک‌های برگشتی با میانگین سالانه
براساس آمار بانک مرکزی «دنیای‌اقتصاد» به مقایسه نسبت مبلغ چک‌های برگشتی به مبادله‌ای با میانگین سالانه آن پرداخته است.
این بررسی نشان می‌دهد نسبت مبلغ چک‌های برگشتی پس از طی کردن روند افزایشی از اردیبهشت۱۴۰۳ و تجربه کردن قله ۱۹درصدی در مردادماه در سه‌ماه بعدی شروع به کاهش کرده است؛ به‌طوری‌که در آبان‌ماه به سطحی پایین‌تر از میانگین سالانه رسیده است.
همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که نسبت تعداد چک‌های برگشتی از فروردین۱۴۰۳ روند افزایشی داشته و در مرداد ماه به اوج خود رسیده است. پس از آن روند کاهشی شده و تا آبان۱۴۰۳ به سطحی پایین‌تر از میانگین سالانه نسبت تعداد چک‌های برگشتی رسیده است.
به‌طور کلی باوجود روند کاهشی آمار چک‌های برگشتی این ارقام همچنان بالا هستند و نشان‌ از وضعیت نامطلوب اقتصادی و مشکلات جدی در بخش تولید دارد. افزایش چک‌های برگشتی بیانگر کاهش توان مالی و نقدینگی در بخش‌های تولیدی است که این موضوع نه تنها شرایط فعلی کشور را دچار مشکل می‌کند، بلکه چشم‌انداز اقتصادی را نیز تیره و مبهم می‌سازد.