باشگاه خبرنگاران/ بحران زباله در مازندران دیگر محدود به بوی ناخوشایند ورودی‌های شهر‌های استان نیست؛ این‌بار کامیون‌های حامل زباله، پسماند‌های ساری را به تهران رسانده‌اند و بوی تعفن ناکارآمدی مدیریت، پایتخت‌نشینان را هم آزار می‌دهد.

نگین سبز شمال کشور، حالا دیگر بوی درختان جنگلی و آبشار‌های زلالش کمتر به مشام می‌رسد؛ این روز‌ها بوی زباله‌های انباشته‌شده در سایت‌های دفن زباله، به جای طراوت طبیعت، فضای استان را پر کرده است. ماجرای زباله‌های رهاشده در جنگل‌ها و سواحل، سایت‌های دفن پر از شیرابه، و نیروگاه‌های زباله‌سوز نیمه‌کاره، به کابوسی برای مردم این استان تبدیل شده است.

اما داستان وقتی جنجالی‌تر شد که بوی این مدیریت ناکارآمد از مرز‌های مازندران فراتر رفت و به پایتخت رسید. در یک تصمیم پرحاشیه، زباله‌های ساری با کامیون به تهران منتقل شدند و ساکنان کهریزک، که سال‌هاست با معضل پسماند تهران دست و پنجه نرم می‌کنند، این‌بار شاهد ورود زباله‌های استان دیگری بودند.

چرا استان‌های شمالی که به لطف طبیعت خیره‌کننده‌شان، قلب گردشگری کشور هستند، باید این‌گونه قربانی سوءمدیریت و بی‌برنامگی شوند؟ چرا مازندران که بیش از دو دهه است از بحران زباله رنج می‌برد، هنوز شاهد تکمیل پروژه‌های ساده‌ای مثل نیروگاه زباله‌سوز نیست؟ و چرا تهران که خودش در مدیریت پسماند چالش‌های بسیاری دارد، باید میزبان زباله‌های استان دیگر باشد؟

انتقال زباله به تهران؛ بوی زباله مازندران به پایتخت هم رسید

ماجرای انتقال زباله‌های مازندران به تهران، همان‌طور که انتظار می‌رفت، جنجال‌های بسیاری به پا کرد. این‌که زباله‌های مازندران، که سال‌هاست گریبان طبیعت و مردم این استان را گرفته، حالا با کامیون‌های حمل زباله راهی تهران شده‌اند، چیزی نیست که بتوان ساده از کنار آن گذشت. این ماجرا تنها یک بحران زیست‌محیطی نیست؛ بلکه تصویری است واضح از مدیریت پرچالش پسماند در کشور.

مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، در اظهاراتی جنجالی، خبر از انتقال حدود ۸ هزار تن زباله از ساری به تهران داد و تأکید کرد که این روند کوتاه‌مدت بوده است. اما تناقضی آشکار میان گفته‌های او و گزارش‌های دیگر وجود دارد. سوده نجفی، عضو شورای شهر تهران، تعداد کامیون‌های حامل زباله را ۱۲ دستگاه اعلام کرده بود، در حالی که اگر ادعای چمران درست باشد و ظرفیت هر کامیون را ۵۰ تن در نظر بگیریم، باید بیش از ۱۵۰ کامیون در این انتقال دخیل بوده باشند. چنین اختلاف آماری نشان می‌دهد که شاید زوایای پنهانی از این قرارداد وجود دارد که هنوز رسانه‌ای نشده است.

اما بحث تنها بر سر اعداد نیست؛ بلکه این واقعیت که زباله‌های انباشته‌شده مازندران، به جای مدیریت در مبدأ، راهی تهران شده‌اند، زنگ خطری جدی برای مدیریت بحران پسماند در کشور است. بوی تعفن زباله‌های مازندران حالا به پایتخت هم رسیده و این اتفاق واکنش‌های بسیاری را در پی داشته است.

چمران در صحبت‌های خود این انتقال را موقتی دانست و گفت: "این فرآیند کوتاه‌مدت بوده و تا زمان راه‌اندازی نیروگاه زباله‌سوز ساری ادامه داشته است. "، اما سوال اساسی این است که چرا بحران زباله ساری، که سال‌هاست به مشکلی بزرگ برای مازندران تبدیل شده، باید دامن تهران را هم بگیرد؟ اگر این بحران به صورت موقتی حل‌شده تلقی شود، آیا تضمینی وجود دارد که این داستان دوباره تکرار نشود؟

انتقال زباله‌های ساری به تهران تنها یک اقدام عملی برای کاهش بحران پسماند نیست؛ بلکه نشانه‌ای است از ناکارآمدی مدیریت زباله در استان‌های شمالی. چمران شاید این انتقال را به‌عنوان راه‌حلی موقت بیان کرده باشد، اما نمی‌توان این واقعیت را انکار کرد که این اقدام صدای اعتراضات مردم تهران را هم بلند کرده است. از اهالی کهریزک گرفته تا اعضای شورای شهر تهران، همگی این تصمیم را زیر سوال برده‌اند.

در واکنش به این ماجرا، محمدعلی محمدی، رئیس حوزه قضایی کهریزک، از اعلام جرم علیه عاملان انتقال پسماند ساری به تهران خبر داد و گفت: "این اقدام به دلیل نداشتن مجوز و آسیب‌های زیست‌محیطی، پیگرد قانونی خواهد داشت. " به گفته او، چنین تصمیمی نه تنها مشکلات پسماند تهران را حل نمی‌کند، بلکه بحران زیست‌محیطی جدیدی را در منطقه ایجاد می‌کند.

این‌که زباله‌های مازندران راهی تهران شوند، نشانه‌ای از بحران مدیریت در دو استان است. مازندران که سال‌هاست با معضل پسماند دست و پنجه نرم می‌کند، و تهران که حالا باید بار زباله‌های استان دیگری را هم به دوش بکشد.

سرگردانی دو نیروگاه زباله‌سوز مازندران؛ از وعده‌های نصفه ونیمه تا بی‌پایانی بحران پسماند

در حالی که زباله به عنوان یکی از معضلات بزرگ زیست‌ محیطی مازندران همچنان نفس این استان را تنگ کرده، دو نیروگاه زباله‌سوز نوشهر و ساری، که قرار بود ناجی این بحران باشند، به نمونه‌ای از مدیریت ناکارآمد و وعده‌های تحقق‌نیافته بدل شده‌اند. این دو پروژه که با هزینه‌های هنگفت آغاز شدند، هنوز در تکمیل و بهره‌برداری به نتیجه نرسیده‌اند و هرکدام داستانی پر از گره‌های پیچیده مدیریتی، مالی و اجرایی دارند.

نیروگاه زباله‌سوز نوشهر در حالی با تبلیغات فراوان افتتاح شد که عملکرد آن به‌هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز‌های منطقه نیست. این نیروگاه با ظرفیتی که بسیار کمتر از نیاز واقعی منطقه است، عملاً در کنترل حجم عظیم زباله‌های تولیدشده ناتوان مانده است. روزانه بیش از ۲۰۰ تن زباله در این منطقه تولید می‌شود، اما نیروگاه نوشهر توان مدیریت این حجم را ندارد. مشکلات فنی، عدم هماهنگی در تأمین سوخت و امکانات لازم، و ضعف در برنامه‌ریزی، این نیروگاه را به پروژه‌ای نیمه‌تمام در لباس کامل تبدیل کرده است.

دو نیروگاه زباله‌سوز در ساری و نوشهر، امیدی بودند برای حل بحران زباله در مازندران. اما امروز، نیروگاه زباله‌سوز ساری به نقطه‌ای رسیده که مدیران همچنان از "پیشرفت ۹۸ درصدی" آن سخن می‌گویند؛ درصدی که سال‌هاست تغییر نکرده است. 

این پروژه که سال‌هاست به دلیل اختلافات پیمانکار، مشکلات بودجه‌ای، و نبود مدیریت قاطع به نتیجه نرسیده، به نمادی از ناکارآمدی در مدیریت پسماند استان تبدیل شده است.

تا زمانی که این نیروگاه‌ها به بهره‌برداری کامل نرسند، انباشت زباله‌های شهری، علاوه بر بوی نامطبوع و شرایط بهداشتی نامناسب، منابع آبی و خاکی منطقه را تهدید می‌کند. مناطق اطراف ساری و نوشهر به انبار زباله‌های متعفن تبدیل شده‌اند و شیرابه‌های خطرناک این زباله‌ها به زمین‌های کشاورزی و رودخانه‌های استان نفوذ کرده‌اند.

بحران پسماند در مازندران دیگر به مشکلی معمولی تبدیل نشده است؛ بلکه به یک فاجعه زیست‌محیطی در مقیاس ملی بدل شده که ابعاد آن روزبه‌روز بزرگ‌تر می‌شود. نیروگاه‌های زباله‌سوز ساری و نوشهر، که قرار بود نماد نجات استان باشند، حالا به نماد وعده‌های ناکام و مدیریت ضعیف تبدیل شده‌اند. آیا این پروژه‌ها بالاخره از این سرگردانی رهایی می‌یابند، یا مازندران همچنان زیر سایه سنگین زباله دفن خواهد شد؟

دو نیروگاه زباله‌سوز مازندران، که می‌توانستند آینده‌ای پاک‌تر برای استان رقم بزنند، حالا خود به معضلی دیگر تبدیل شده‌اند. شاید وقت آن رسیده که مسئولان، به‌جای وعده‌های تکراری و اعداد و ارقام بی‌سرانجام، با شفاف‌سازی و اقدام عملی، بحران را پایان دهند. مازندران بیش از این نمی‌تواند بهای بی‌کفایتی‌ها را پرداخت کند.

زباله‌سوز ساری درگیر کاغذبازی و بی‌عملی؛ درخواست ورود قوه قضاییه به پرونده

در ساری، شهری که بوی زباله و نگرانی‌های زیست‌محیطی روزبه‌روز بیشتر حس می‌شود، نیروگاه زباله‌سوز این شهر به نمادی از وعده‌های عملی‌نشده و مدیریت ناکارآمد تبدیل شده است. این پروژه، که قرار بود راه‌حل اصلی مقابله با بحران پسماند باشد، سال‌هاست به دلیل تأخیر در تکمیل و بهره‌برداری، خود به یک چالش اساسی برای مسئولان و مردم بدل شده است.

علی نوبخت، فرماندار ساری، به مشکلات جدی آن اشاره کرد. وی با بیان اینکه نیروگاه زباله‌سوز ساری یکی از کلیدی‌ترین طرح‌های زیست‌محیطی در مازندران است، گفت: "میانگین پیشرفت فیزیکی این پروژه در بخش ابنیه به ۹۷ درصد و در بخش تجهیزات به ۸۶ درصد رسیده، اما هنوز خبری از بهره‌برداری نهایی نیست. "

فرماندار ساری با اشاره به اعتبارات اختصاص‌یافته برای تکمیل این پروژه، گفت: "تا کنون بیش از ۲ هزار و ۹۰۰ میلیارد ریال اعتبار ملی و استانی برای این نیروگاه تخصیص یافته است. همچنین در دو دولت گذشته، مجموعاً ۱۷ میلیون دلار قبل از دولت سیزدهم و ۱.۵ میلیون دلار پس از آن، برابر با ۱۴۰۰ میلیارد تومان، به این طرح اختصاص یافت. اما با وجود این ارقام چشمگیر، هیچ اقدام مؤثری برای به نتیجه رساندن آن انجام نشده است. "

نوبخت به صراحت اعلام کرد که به دلیل عدم پیشرفت کافی و مشکلات متعدد در روند اجرایی پروژه، شکایتی رسمی علیه پیمانکاران این طرح، از جمله پیمانکار بخش ابنیه و شرکت «تی تی اس»، به کمیسیون اصل ۹۰ مجلس و قوه قضاییه ارسال کرده است. وی افزود: "از دستگاه قضایی تقاضا داریم به این موضوع ورود کنند و با بررسی دقیق، مشخص شود چرا این پروژه، با وجود تخصیص منابع هنگفت، هنوز نیمه‌کاره مانده است. "

این نیروگاه ۴۵۰ تنی که در صورت بهره‌برداری می‌تواند بخش بزرگی از معضل زباله در مرکز استان مازندران را حل کند، به گفته نوبخت یکی از مهم‌ترین طرح‌های عمرانی زیست‌محیطی منطقه محسوب می‌شود. با این حال، تعلل در اجرا، نارضایتی مردم، و مشکلات محیط‌زیستی ناشی از انباشت زباله، این پروژه را به یکی از پرچالش‌ترین مسائل مدیریتی استان تبدیل کرده است.

انباشت زباله در اطراف ساری، علاوه بر بوی نامطبوعی که ساکنان و مسافران را آزرده می‌کند، مشکلاتی جدی برای زمین‌های کشاورزی و منابع آبی منطقه ایجاد کرده است. فرماندار ساری تأکید کرد: "بهره‌برداری از این نیروگاه نه تنها یک نیاز فوری بلکه یک ضرورت حیاتی برای حفظ محیط‌زیست و سلامت مردم است. ادامه این وضعیت قابل‌تحمل نیست. "

نوبخت از قوه قضاییه و نهاد‌های نظارتی خواست با ورود به این پرونده، به مشکلات مدیریتی و پیمانکاری رسیدگی کنند. وی افزود: "ما دیگر نمی‌توانیم منتظر بمانیم. حل این مسئله نیازمند اقدامات قاطع و فوری است. "

بحران زباله در مازندران، در حالی که مردم استان هر روز بیشتر درگیر تبعات زیست‌محیطی و بهداشتی آن می‌شوند، به آزمونی برای مسئولان تبدیل شده است. آیا نیروگاه زباله‌سوز ساری بالاخره به بهره‌برداری خواهد رسید، یا اینکه همچنان در باتلاق وعده‌ها و بی‌برنامگی گرفتار خواهد بود؟ مردم و محیط زیست مازندران بیش از این نمی‌توانند هزینه این تعلل را بپردازند.