دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران، هدیه‌ای را پیش از مراسم تحلیف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، ارائه کردند که او از ترس مقابله با آن، نادیده‌اش می‌گیرد.
 
 شورای آتلانتیک ۱۹ ژانویه در گزارشی از همزمانی توافق ۲۰ساله میان تهران و مسکو با مراسم تحلیف ترامپ در روز دوشنبه ۲۰ ژانویه (اول بهمن) نوشت که زمان امضای توافق مشارکت جامع سه روز پیش از آغاز به کار ترامپ به اندازه خود این توافق مهم است. پزشکیان و پوتین سه روز قبل از مراسم تحلیف آمریکا، در مسکو برای امضای قراردادی که تجارت، همکاری‌های نظامی، علمی، آموزشی، فرهنگی و غیره را پوشش می‌دهد، با یکدیگر ملاقات کردند. این توافق همچنین بر روابط چهارجانبه رو به رشد چین، روسیه، ایران و کره شمالی تاکید می‌کند؛ محور تجدیدنظرطلبان که رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده به چالش ترکیبی آن هنوز به عنوان یک اولویت اعتراف نکرده است.

با‌این‌حال، هیچ‌چیز بیشتر از همکاری‌های صنعتی، اقتصادی، سیاسی و دفاعی رو به رشد این محور، چالش‌های دور اول ترامپ را از چالش‌های دوره دوم او مجزا نمی‌کند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در شبکه تلگرام نوشت: «این معاهده نه تنها یک نقطه عطف کلیدی است که روابط دوجانبه ما را تقویت می‌کند، بلکه این نقشه راه آینده است.» روسیه، ایران و چین از زمان حمله روسیه به اوکراین، یعنی تقریبا سه سال پیش، به طور پیوسته به یکدیگر نزدیک‌تر شده‌اند. ایران فناوری تولید پهپادها را به روسیه ارسال کرده است. تحقیقات سی‌ان‌ان در دسامبر نشان داد که کارخانه‌ای در منطقه تاتارستان جنوبی روسیه در حال تولید انبوه پهپادهای شاهد با طراحی ایرانی و با قطعات چینی است. در ۹ ماه اول سال ۲۰۲۴، این کارخانه نزدیک به شش‌هزار پهپاد شاهد تولید کرد که بیش از دو برابر سال قبل بود.

در ژوئن ۲۰۲۴، پوتین با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، قرارداد همکاری امضا کرد. پیونگ‌یانگ این اقدام را در ماه نوامبر با اعزام ۱۰هزار سرباز به مسکو، برای مقابله با اوکراین در منطقه کورسک روسیه دنبال کرد.

 در اوایل ماه جاری، دو سرباز کره شمالی توسط نیروهای اوکراینی در نزدیکی مرز دستگیر شدند. سپس در ماه دسامبر، پوتین یک معاهده امنیتی با بلاروس منعقد کرد که شامل استقرار تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی روسیه در این کشور بود. این امر به دنبال گسترش و تقویت مداوم شراکت «بدون محدودیت» است که پوتین با رئیس‌جمهور چین، شی جین پینگ، اندکی قبل از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ منعقد کرد. رهبری چین در برابر تمام تلاش‌های مقامات اروپایی و آمریکایی برای متقاعد کردن پکن با هدف کاهش حمایت خود از روسیه مقاومت کرده که بدون آن مسکو قادر به ادامه کارزار نظامی خود در اوکراین نبود.

با وجود تمرکز اخیر ترامپ بر بازپس‌گیری کانال پاناما، تصاحب گرینلند، و افزودن کانادا به عنوان پنجاه و یکمین ایالت، نحوه برخورد او با همکاری چین، روسیه، ایران و کره شمالی، پیامدهای تاریخی و ژئوپلیتیک خیلی بیشتری خواهد داشت.  با‌این‌حال، جدیدترین توافق ایران و روسیه به همان اندازه که به نقاط ضعف میان چهار شریک مربوط می‌شود، به نقاط قوت آنها نیز مربوط می‌شود، که به ترامپ فرصت‌هایی برای بر هم زدن آرمان مشترکشان می‌دهد.

با توجه به اینکه ادعا می‌شود ایران از نظر اقتصادی و نظامی نسبت به سال‌های قبل در وضعیت ضعیف‌تری قرار دارد، به نظر می‌رسد که روسیه قرارداد دفاعی متقابل را که بخشی از توافقاتش با بلاروس و کره شمالی بود، به ایران ارائه نکرده است.

جان آلترمن، کارشناس خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، به سی‌ان‌ان گفت که مسکو ممکن است به این فکر باشد که «ما می‌توانیم کمی به آنها کمک کنیم، اما می‌توانیم آنها را به جایی که نیاز داریم برسانیم و موارد بیشتری را از آنها طلب کنیم.» اکنون پرسش این است که ترامپ به این هدیه قبل از تحلیف چگونه پاسخ خواهد داد؟

یکی از ناکامی‌های جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، احتیاط بیش از حد در پرداختن به چالش فزاینده روسیه و چین، در کنار ایران و کره شمالی بود، اگرچه او در تشخیص «نقطه عطف» این همکاری‌ها ایده‌های راهگشایی ارائه کرد. ترامپ ممکن است بیشتر از بایدن مایل باشد که برای تامین منافع ایالات متحده اقدام کند؛ اما باید به سخنرانی مراسم تحلیف او گوش داد تا بتوان دریافت او چگونه بزرگ‌ترین چالش‌های جهانی را تشخیص می‌دهد.