اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

مخالفان حاضر در خیابان پاستور چه کسانی هستند، چه گرایش سیاسی دارند، از چه چیز عصبانی هستند و حرف حساب‌شان چیست؟

سیما پروانه‌گهر| مسعود پزشکیان پنجشنبه گذشته در دیدار با اهالی فرهنگ و هنر با بیان اینکه این سرزمین متعلق به همه ماست و باید آن را بسازیم، گفته است: «ممکن است امروز عده‌ای در خیابان ناسزا بگویند، اما باید با آنها هم گفت‌وگو کنیم.» به نظر می‌رسد اظهارات پزشکیان به موضوع تجمع اخیر برخی منتقدان و مخالفان دولت اشاره دارد، تجمعی در مقابل ساختمان پاستور در روزهای اخیر و بعد از بازگشت محمدجواد ظریف برگزار شد که حاضران در آن خواستار ورود رییس قوه قضاییه و دادستان کل کشور به مساله حضور ظریف در دولت شده و البته در کف خیابان درخواست «بازداشت» معاون رییس دولت را نیز طرح کردند.

به‌رغم واکنش مسعود پزشکیان به این موضوع مبنی بر اینکه باید با کسانی که ناسزا می‌گویند گفت‌وگو کرد، گفته‌های حاضر در این تجمع و البته چهره‌های حاضر در آن و ادبیات مشترکی که بین این تجمع و اظهارات قبلی نسبت به ظریف و دولت طرح شده، نشان از وجود یک «شبکه» است. شبکه‌ای که در شبکه‌های اجتماعی داخلی به خصوص «ایتا» فعال هستند و برنامه‌ریزی برای مخالفت‌های سفت و سخت علیه ظریف و دولت را دنبال می‌کنند؛ از نهادها تا کانال‌ها، از پارلمان تا خیابان.

کلیدواژه «کودتا»؛ از ستاد امر به معروف تا سنگفرش خیابان
«اگر آقای ظریف دروغ گفته است سران قوا باید وی را تحت تعقیب قضایی قرار بدهند و بازداشت کنند... سران قوا را زیر پاهای خود به عنوان عناصر کودتاچی له خواهیم کرد.» در روزهای اخیر ویدیویی کوتاه از گوینده این جملات در فضای مجازی و رسانه‌ای بارها بازنشر شده است. این ویدئوی کوتاه دو نکته مهم را در دل خود دارد؛ نخست درباره گوینده این عبارت‌ها در تجمع اخیر در مقابل پاستور که مردی جوان و البته چهره‌ای آشنا است. هویت او اگرچه روشن نیست اما تصاویر او مهر و آبان ماه هم در تجمع دیگری علیه رفع فیلترینگ دیده می‌شد.

دوم آبان ماه سال جاری تجمعی محدود در اعتراض به پیگیری رفع فیلترینگ برگزار شد. بر اساس تصاویر منتشر شده از این تجمع، حسین‌الله کرم عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی و چهره شناخته شده انصار حزب‌الله در دهه 70 نیز حضور داشت. این تجمع که مقابل مرکز ملی فضای مجازی برگزار شده بود، بیش از جوانی با لباس شناخته‌ شده مورد استفاده در اردو‌های جهادی، خواستار حذف پهنای باند سکو‌های جهانی شد. یک ویدیوی کوتاه از همین تجمع هم در فضای مجازی و رسانه‌ای مورد توجه قرار گرفت. جوان ناشناس که حالا چهره ‌شناسی شده در گفت‌وگوی کوتاهی در این تجمع می‌گوید: «ما مخالف فیلترینگیم؛ ما موافق حذف پهنای باند کامل اینستاگرام، واتساپ، تلگرام و ایکس هستیم. چرا؟ به خاطر اینکه این نرم‌افزار‌ها یا کمک به صهیونیست می‌کنن، یا صهیونیستی هستند، یا شعبه و شعب در رژیم صهیونیستی دارند. مطابق قانون واحده اسلامی هرگونه استفاده از آنها، خلاف قانون است. بحث این است که رهبری گفتند هر گونه کمک به شریان‌های اسراییلی، حرام، ممنوع و جرم است. اینها مهم است؛ هم جرم، هم حرام و هم ممنوع است.»

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش می‌گوید: «ما موافق حذف پهنای باندیم. با مافیای فیلترینگ مخالفیم. مافیای فیلترینگ که می‌آیند الکی فیلتر می‌کنند، مردم بتوانند وارد شوند، فایده ندارد. باید به ‌طور کامل حذف شود. سیمکارت انارستان [ویژه کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۸ سال] داریم که شما بروید و بخرید، فقط وارد یک نرم‌افزار خاص می‌شود. مثلا داخل اینستا نمی‌تواند برود. یعنی می‌تواند پهنای باند کامل یک سکو را ببندد. من خودم مهندس برق هستم. از لحاظ علمی امکان‌پذیر است که پهنای باند بسته شود. برای فیلترشکن فروش‌ها مجازات سنگین تعیین شود. در ضمن، حتی اگر مسوولان کشور [استفاده یا حساب کاربری] داشته باشند، جرم است. یعنی قانون برای همه یکسان است.»

تا این جای کار مشخص است که مخالفان رفع فیلترینگ، مخالف حضور ظریف در دولت هستند. بنابراین تا اینجای کار دو مطالبه و اصرار این شبکه روشن می‌شود. علاوه بر اینکه چهره‌های تکراری در دو این موضوع نشان می‌دهد این تجمعات چندان هم خودجوش نیستند.

نکته مهم دیگر اما اظهاراتی است که این جوان در تجمع مقابل پاستورداشته است. به بیان دقیق‌تر ادبیاتی است که او استفاده کرده و این ادبیات هم آشنا است؛ به کار بردن کلیدواژه کودتا.

تنها یک روز قبل از اینکه او در این تجمع از «کودتا» بگوید و برخی چهره‌ها را «کودتاچی» بخواند، این واژه برای اولین‌بار از جانب روح‌الله مومن‌نسب، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران به کار رفت. وقتی هنوز ظریف در داووس بود و او در توییتی از «کودتا» و درخواست «بازداشت» نوشت: «نیرو‌های ضدکودتا باید ظریف را به ‌محض ورود به کشور بازداشت و تحت بازجویی قرار بدهند؛ در غیر این صورت کشور به زودی دچار بحران‌های پیچیده‌تر و بسیار خطرناک خواهد شد.»

نکته قابل توجه دیگر که مساله شبکه بودن این تجمعات و مطالبات آنان را بیش از پیش تایید می‌کند، این است که پیش از برگزاری تجمع علیه فیلترینگ هم این روح‌الله مومن‌نسب بود که فرمان حمله داد و رفع فیلترینگ را کودتا خواند!

هفتم دی ماه سال جاری نیز این کاظم صدیقی بود که با انتقاد از فضای مجازی گفته بود: «افرادی که با اسلحه جنگ نرم وارد می‌شوند تا با شایعات ستون‌ها را بزنند. افرادی که در جامعه چراغ و مورد اعتماد هستند را تخریب کنند و از چشم مردم بیندازند در واقع می‌خواهند سلب اعتماد عمومی از همه افراد مورد اعتماد کنند.»

مومن‌نسب؛ دبیر انقلابی و هوادار تجمع خیابانی
روح‌الله مومن‌نسب که نامش با بسیاری از اظهارات عجیب درباره مدیریت فضای مجازی گره خورده و از مدافعان سرسخت فیلترینگ است و از او به عنوان یکی از طراحان اصلی طرح صیانت نیز یاد می‌شود، حالا دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران است. بر اساس چارت سازمان مشخصا او توسط کاظم رجبی صدیقی، رییس ستاد امر به معروف و نهی از منکر منصوب شده است.

مومن‌نسب البته ید طولایی در کارگردانی این دست از تجمعات دارد. تیرماه سال گذشته ویدیویی کوتاه در فضای مجازی از روح‌الله مومن‌نسب منتشر شد که او در تجمع مقابله با بی‌حجابی سخنرانی می‌کرد و می‌گفت: «از اول که اینها -تحصن‌کنندگان - آمدند، آقایان گرفتند و بردند، خب اگر اینقدر زور دارید، بروید زورتان را به طرف مقابل هم نشان بدهید. این بی‌حجابی‌ها بیداد می‌کند، زورتان نرسید حسن روحانی را محاکمه کنید، زورتان نرسید آذری‌جهرمی را محاکمه کنید، زورتان نرسید این بی‌حجابی‌ها را جمع کنید، زورتان نمی‌رسد فضای مجازی را جمع کنید؟ زورتان به چهار تا نیروی انقلابی می‌رسد که شما روی صندلی‌ای نشسته‌اید که اینها و فرزندان‌شان جان دادند و اگر اینها نبودند صندلی‌ای نبود که شما روی آن بنشینید.» او در این ویدیو خطاب به تحصن‌کنندگان می‌گوید: «من آمدم در جمع شما، از طرف دبیر ستاد، دبیر کشوری و مجموعه تهران خدمت‌تان عرض کنیم که حتما این مساله را پیگیری می‌کنیم و کوتاه هم نمی‌آییم. درباره این کار - بازداشت تحصن‌کنندگان - نمی‌دانم لفظ احمقانه به کار ببرم یا نه؛ اما کار عاقلانه‌ای نبود.»

به نظر می‌رسد روح‌الله مومن‌نسب به عنوان دبیرستاد امر به معروف علاقه وافری به این دست از تجمعات دارد. از تجمع مقابل قوه قضاییه و ابراز تاسف از عدم بازداشت و محاکمه حسن روحانی و محمدجواد آذری‌جهرمی تا خط‌دهی برای برگزاری تجمع علیه ظریف و تولید محتوایی بر مبنای «کودتا» برای تجمع علیه ظریف.

حضور مهری طالبی دارستانی، عضو برکنار شده ستاد امر به معروف و الگوریتم رفتاری و گفتاری مومن‌نسب در این تجمع و البته حضور خود او در تجمع مقابل قوه قضاییه در اعتراض به بی‌حجابی، باعث شد تا این تصویر تداعی شود که برخی از این تجمعات با هماهنگی ستاد امر به معروف برگزار می‌شود. موضوعی که البته از جانب خود این ستاد رد شد و مقام مسوول آن تلویحا از این رفتارها انتقاد کرده است.

یاسر خلیلی، مدیرکل حقوقی ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور یازدهم بهمن ماه سال جاری در گفت‌وگویی با پایگاه خبری دیده‌بان ایران درباره تجمعات اخیر علیه محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رییس‌جمهور، در پاسخ به این پرسش که «چرا ستاد بدون مجوز اقدام به برگزاری تجمعات می‌کند؟» گفته است: «اساسا ستاد نه در هیچ یک از تجمعات تهران و کشور حضور دارد و نه برنامه‌ای برای تجمعات دارد. مگر می‌شود یک نهاد حاکمیتی که ترویج فریضتین را به عهده دارد و مدافع قانون و قانونگرایی است، کار خلاف قانون انجام بدهد؟ این مساله اصلا ربطی به ستاد نداشته و ندارد.»

او همچنین در پاسخ به این پرسش که پس چرا این تجمعات به اسم ستاد امر به معروف و نهی از منکر تمام شد، خاطرنشان کرد: «شاید افرادی منتسب به ستاد در آن جمع حضور داشتند یا تبلیغ آن را کردند. احتمال دارد که حتی درباره آن اظهارنظر هم کرده باشند که مربوط به شخصیت حقیقی افراد است و ربطی به ستاد ندارد. ضمن اینکه اساسا ما هرگونه تجمعات غیرقانونی را محکوم می‌کنیم.»

تجمع علیه ظریف و چهره‌های آشنای شبکه جلیلی
بر اساس ویدیوهایی که از تجمع مقابل پاستور و علیه ظریف منتشر شده، یک صدای آشنای دیگر نیز به گوش می‌رسد که در این تجمع سخنرانی کرده و خطاب به ظریف می‌گوید: «رقیب انتخاباتی خودتان را در خارج از کشور در مقابل انظار دنیا تندرو می‌خوانید و به استخفاف می‌کشانید. کجای رسم علاقه به ملیت و دین است که یک مسوول، مسوول دیگری از نظام اسلامی را در مقابل کفار تخفیف بدهد؟»

اگر چه خانم گوینده این جملات با پوشیه در این تجمع حاضر شده و سخنرانی می‌کند اما بر اساس گزارش رسانه‌ها و از صدای او مشخص است که او مریم اشرفی‌گودرزی از حامیان جدی سعید جلیلی در روزهای انتخابات است.

در روزهای تبلیغات انتخاباتی اشرفی‌گودرزی به عنوان نماینده ستاد سعید جلیلی در مناظره‌ای با میترا جلودار به عنوان نماینده ستاد مسعود پزشکیان گفته بود: «دختر نازنینم اگر به خودت حق می‌دهی که بدون حجاب وارد اجتماع شوی با آن پسری که دارای غریزه است و خدا این غریزه را در او قرار داده و اگر این غریزه نبود ازدواج و زوجیت شکل نمی‌گرفت، اگر تحریک شد و سمت تو آمد و به تو تعرض کرد انتظار نداشته باش کسی مانع او شود، تو خواستی آزاد باشی و او هم می‌تواند آزاد باشد.»

چهره دیگر حاضر در تجمع نیز مهری طالبی دارستانی است. روزنامه هم‌میهن در گزارشی از این تجمع نوشته است که مهری طالبی دارستانی در این تجمع حضور داشته و نویسنده متن رسمی این تجمع نیز بوده است. متنی که در آن قید شده است: «این حرکت مطالبه‌گرانه، بر مبنای اظهارنظر صریح ریاست محترم مجلس مبنی بر غیرقانونی بودن انتصاب جناب آقای ظریف در سمت رییس شورای راهبری دولت چهاردهم و همچنین ادعا‌های بحق آقای پزشکیان مبنی بر قانونمداری شکل گرفته است. از آنجایی که آقای ظریف مغایر با نص قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس منصوب شده‌اند؛ لذا ضمن تشکر از مواضع دشمن‌شکنانه جناب آقای پزشکیان، توقع می‌رود که مطابق ادعای بحق خودشان در خصوص قانونمداری در اسرع وقت این فرد را از دولت اخراج کرده و ضمنا بر ریاست محترم مجلس تکلیف است که بدون کوچک‌ترین اتلاف وقتی طبق روال قانونی در این خصوص اقدام کنند.»

مهری طالبی دارستانی که در روزهای قبل از آن به خاطر طرح موضوع «کلینیک بی‌حجابی» نامش در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته بود در یک توییت با ادبیاتی عجیب به انتقاد تلویحی از رییس دولت چهاردهم پرداخت.

دارستانی از حامیان جدی سعید جلیلی و البته از حلقه نزدیکان حجت عبدالملکی بود که در دوران دولت سیزدهم در وزارت کار به عنوان مدیرکل بازرسی این وزارتخانه فعالیت کرد. او پس از مواجهه با اعتراض شدید به این پست، مجددا نوشت که این «توهین به رییس‌جمهور» نبوده و «صرفا تعدادی صفت مطرح شده که هر عقل سلیمی تایید می‌کند رییس‌جمهور هیچ کشوری نباید واجد آن صفات باشد.»

او منتقدان به این توییت و حامیان پزشکیان را متهم کرد که با انتساب این توییت به رییس دولت عملا در حال توهین به او هستند. ستاد امر به معروف و نهی از منکر روز چهارشنبه ۱۴ آذر از اخراج مهری طالبی دارستانی، رییس اداره زنان و خانواده ستاد امر به معروف استان تهران خبر داد.

در متن توضیحی ستاد امر به معروف و نهی از منکر قید شده بود «مطلب منتشر شده صرفا بازنمود نظرات شخصی ایشان بوده و فرد منتشرکننده مطلب از این پس در ستاد هیچ سمتی نخواهد داشت.»

بعد از انتشار این مطلب از جانب ستاد امر به معروف، دارستانی تاکید کرد که «خودش کناره‌گیری کرده است اما کانال تلگرامی باشگاه روزنامه‌نگاران ایران در مطلبی نوشت که «از ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور با باشگاه روزنامه‌نگاران ایران تماس گرفتند و خبر دادند: خانم مهری طالبی دارستانی اخراج شده است.» طالبی‌‌ دارستانی پیش از این نیز چهره ثابت تجمعات اعتراضی به موضوعات بی‌حجابی یا آنچه «انحرافات فرهنگی مسوول ساخته» عنوان کرده، بوده است.

بر اساس مطالب منتشر شده در حساب کاربری توییتر طالبی دارستانی، در تجمعی که در اردیبهشت سال ۱۳۹۹ تجمعی در مقابل ساختمان قوه قضاییه برگزار شده که او از چهره‌های اصلی آن بوده است. طالبی دارستانی در آن زمان با انتشار تصاویری از این تجمع نوشته بود: «دست به دامن تنها مرجع رسیدگی به تخلفات که با رسیدگی به مفاسد اقتصادی دل‌مان را گرم کرد و چشم امیدمان را اشکبار. سردار امشب شکایت می‌برم به حضرت حیدر از انحرافات فرهنگی مسوول ساخته از فضای مجازی افسار گسیخته، از محیط‌های مثلا فرهنگی مثل تئاتر و سینما، از نشر و پخش کتب مستهجن، از صدا و سیمایی که الگو ساخته از مظاهر فساد، از مدارس و مهدهایی که... از وقاحت دنباله‌دار مسوولان.» او همچنین از افراد اصلی بود که با انتشار با هشتگ «محاکمه مولاوردی» در فضای مجازی فعالیت می‌کرد.

ایتا؛ محفل شبکه جلیلیون
بر اساس گزارشی که پایگاه خبری انتخاب منتشر کرده، به نظر می‌رسد عموم این تجمعات که در برخی کانال‌های شبکه ایتا منتشر می‌شود، صورت گرفته است. انتخاب همچنین گزارش داده که این کانال‌ها در ایام انتخابات به صورت مستقیم برای سعید جلیلی تبلیغ کرده و مدافع او بوده‌اند و حالا نیز بستر مجازی برگزاری تجمعات علیه رویکردهای دولت، رییس دولت و محمدجواد ظریف را مهیا می‌کنند .

تنها در یک نمونه فراخوانی با عنوان «تجمع قانونی و شرعی امت حزب‌الله جهت مقابله با پرچم نفوذ دشمن در کشور» برای ششم بهمن ماه در میدان پاستور در یکی از کانال‌های ایتا منتشر شده است، مواردی از قبیل «ممانعت از ابلاغ مصوبه حجاب و اجرای قانون فعلی حجاب»، «مذاکره با قاتل شهید سلیمانی و دشمن جمهوری اسلامی»، «ممانعت از اجرای وعده صادق 3 و پاسخ دندان‌شکن به دشمن» و «مقابله با جبهه مقاومت با تلاش برای تصویب FATF» به عنوان محورهای تجمع عنوان و تاکید شده است که «در تجمع با دست نوشته و تصاویر شهدا به صورت کفن‌پوش شرکت کنیم.»

نمونه‌های دیگری نیز از نقش برخی کانال‌های ایتا در سازماندهی این تجمعات وجود دارد که باز هم در یک نمونه مطرح دیگر اتفاقا این ستاد امر به معروف و نهی از منکر تهران بود که فراخوان را در «ایتا» منتشر کرد. اردیبهشت سال جاری، بعد از اینکه کانال ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران در شبکه اجتماعی ایتا «فراخوان مردمی پیاده‌روی حمایت از عفاف و حجاب» را منتشر کرد، این تجمع برگزار شد.

ماجرا از یک توییت مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب شروع شد و به یک‌باره در روزهایی که دوباره ارشاد در کف خیابان‌ها در مورد موضوع حجاب فعال شده بود، اعضای کانال‌های مختلف انقلابی در ایتا به‌ شدت بر فضائلی شوریدند.

چند روز قبل از این فراخوان، مهدی فضائلی عضو «دفتر حفظ و نشر آثار رهبری» در مطلبی که در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، به نقل از علی خامنه‌ای نوشته بود: «کشف حجاب، هم حرام شرعی است هم حرام سیاسی است... منتها دشمن با نقشه و برنامه وارد این کار شده، ما هم باید با برنامه و نقشه وارد شویم. کارهای بی‌قاعده و بدون برنامه نباید انجام بگیرد. به تازگی برخی مسوولان به‌ دلیل کارهای بی‌قاعده در حوزه حجاب تذکر دریافت کرده‌اند.»

هجمه‌ها در کانال‌های ایتا علیه فضائلی به اندازه‌ای تند شد که روزنامه اصولگرای فرهیختگان در مطلبی از سوگیری و مدیریت فضای ایتا انتقاد کرد و نوشت: «دایره انقلابیون در پیام‌رسان ایتا در دو روز گذشته تا حدی تنگ شد که حتی دفتر رهبری نیز در آن جای نگرفت. مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب وقتی از تذکر به برخی مسوولان بابت رفتارهای بی‌قاعده در حوزه حجاب نوشت، به ‌شدت مورد حملات گروه‌های فعال در ایتا قرار گرفت و حتی اخبار جعلی مبنی بر توبیخ فضائلی در این پیام‌رسان دست به دست شد اما از آنجایی که قرار نیست در این اتاق‌های ایزوله تکذیبیه‌ها نیز دست به دست شوند راه به جایی نبرد. با وجود آنکه حساب رسمی دفتر رهبر انقلاب با عنوان «رسانه‌نگار» نیز توییت فضائلی را بازنشر کرده بود، ایتایی‌ها و ویراستی‌ها ترجیح‌شان این بود برای توجیه برخی تندروی‌ها هرگونه نسبت ناروایی را به اعضای دفتر بدهند ولی فضای موجود را لایق تذکر ندانند و پنبه را محکم‌تر توی گوش‌شان فرو کنند.»

شبکه جلیلیون؛ از ایتا تا پارلمان و خیابان
با همه این موارد مشترک بعید به نظر می‌رسد بتوان به راحتی از وجود یک شبکه با حضور برخی از اعضای ستاد امر به معروف، برخی نمایندگان مجلس و البته چهره‌های ثابت در تجمعات به عنوان پیاده نظام که بر علیه دولت و ظریف فعالیت می‌کنند، گذشت. شبکه‌ای که ایتا را بستر فعالیت خود قرار داده وکلیدواژه‌های محدودی نیز برای تولید محتوا و ادبیات تقابلی دارد. ادبیات تکراری، چهره‌های تکراری و البته موضوع تکراری شکست در انتخابات تابستان 1403.