صبح نو/متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

 امیرعلی ابوالفتح، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگوی تفصیلی با «صبح نو» به بررسی تحولات اخیر در خاورمیانه، رویکرد دولت ترامپ نسبت به درگیری‌های غزه، رابطه او با بنیامین نتانیاهو و چشم‌انداز سیاسی منطقه پرداخت.
ابوالفتح در ابتدای این گفت‌وگو تأکید کرد که ترامپ آتش‌بس در غزه را فرصتی برای بهره‌برداری سیاسی می‌بیند و تلاش دارد تا آن را به نام خود ثبت کند، درحالی‌که سیاست‌های او و تیمش نشان می‌دهد آن‌ها به ‌دنبال گسترش قلمروی اسرائیل و تضعیف راه‌حل دو دولتی هستند.
یکی از محورهای این گفت‌وگو، رویکرد ترامپ نسبت به آتش‌بس در غزه بود. ابوالفتح در این‌باره گفت: «ترامپ می‌خواست آتش‌بس قبل از تحلیفش اتفاق بیفتد تا بتواند آن را به‌عنوان یک دستاورد شخصی معرفی کند. این در حالی است که دولت بایدن ماه‌ها روی این موضوع کار کرده بود و تمام تلاش‌ها از سوی دولت مستقر انجام شد.»
تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت: «ترامپ قصد داشت بگوید این تهدیدهای من بود که همه را مجبور کرد به توافق برسند. از نظر او، کافی است که این اتفاق در دوره ریاست‌جمهوری او نهایی شود تا بتواند آن را به نام خود ثبت کند.»
وی افزود: «پس از برقراری آتش‌بس، ادامه درگیری‌ها برای ترامپ اهمیتی ندارد، زیرا در صورت شروع مجدد جنگ، همواره امکان مقصر دانستن حماس وجود دارد. به گفته این تحلیلگر، سیاست ترامپ همواره این بوده که از هر مسأله‌ای، حتی جنگ و صلح، به نفع خود بهره‌برداری کند.»
ابوالفتح ادامه داد: «برای ترامپ، مهم این است که بتواند بگوید تهدیدهایش نتیجه داده و خاورمیانه را وادار به آتش‌بس کرده است؛ اما اگر این توافق پایدار نماند، او و تیمش به ‌راحتی حماس را مقصر معرفی و تأکید می‌کنند که اسرائیل قربانی این درگیری‌هاست.»
 
آینده اسرائیل چگونه رقم خواهد خورد؟
یکی دیگر از نکاتی که در گفت‌وگو با ابوالفتح درباره آن بحث شد، دیدارهای اخیر ترامپ و بنیامین نتانیاهو بود. وی توضیح داد این دیدارها تنها یک تعامل دیپلماتیک ساده نیست، بلکه نشان‌دهنده برنامه‌های راهبردی خاصی است که در راستای تغییر ساختار منطقه تنظیم شده است.
کارشناس مسائل آمریکا تصریح کرد: «ترامپ از گذشته دیدگاه‌هایی داشت که نشان می‌داد او به اسرائیل به‌عنوان یک کشور کوچک نگاه می‌کند و معتقد است که باید قلمرو آن افزایش یابد. در یکی از اظهارات اخیر ترامپ، وقتی از او درباره اندازه اسرائیل پرسیدند، او با اشاره به یک میز گفت که این میز اسرائیل است و این هم خاورمیانه؛ رژیم صهیونیستی بیش از حد کوچک است. این دیدگاه در میان مشاوران ترامپ نیز کاملا رایج است.»
ابوالفتح گفت: «برخی از افراد نزدیک به ترامپ نظیر الیز استفانیک، دیدگاه‌هایی دارند که با سیاست‌های سنتی آمریکا درباره اسرائیل متفاوت است. به گفته او، این افراد معتقدند که کرانه باختری نه‌تنها باید به‌طور کامل در اختیار رژیم صهیونیستی قرار گیرد، بلکه حتی نام آن تغییر کند تا دیگر هیچ نشانی از هویت فلسطینی در آن باقی نماند.»
وی ادامه داد: «ایده تغییر نام کرانه باختری به «صابرا» یا هر نام دیگری، نشان‌دهنده این است که جناح‌های افراطی در دولت ترامپ تنها به دنبال حفظ وضعیت کنونی نیستند، بلکه برنامه‌ای دارند که شامل گسترش قلمرو اسرائیل به بخش‌هایی از لبنان، اردن و حتی مصر می‌شود. این تفکر کاملا برخلاف سیاست‌های سنتی دولت‌های پیشین آمریکاست و هدف نهایی آن، از بین بردن هرگونه امکان برای تشکیل دولت فلسطینی است.»
 
احتمال شکستن آتش‌بس و ادامه درگیری‌ها
در بخشی از این گفت‌وگو، عبدالعلی ابوالفتح به این موضوع پرداخت که آیا آتش‌بس در غزه پایدار خواهد ماند یا نه. به گفته او، بررسی الگوی درگیری‌های گذشته بین اسرائیل و گروه‌های مقاومت نشان می‌دهد که احتمال بازگشت جنگ بسیار زیاد است.
کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: «آتش‌بس‌های گذشته نشان داده‌اند که صلح در غزه به ‌ندرت دوام می‌آورد. به‌ویژه با توجه به رویکردی که نتانیاهو و دولت آمریکا اتخاذ کرده‌اند، بعید به نظر می‌رسد که این توافق بتواند پایدار بماند.»
وی تأکید کرد: «معمولا بعد از آزادی اسرا، اسرائیل درگیری را از سر می‌گیرد و این روندی است که بارها در سال‌های گذشته شاهد آن بوده‌ایم.»
ابوالفتح تصریح کرد: «استراتژی تضعیف حماس از سوی اسرائیل، به ‌جای از بین بردن این گروه، باعث تداوم جنگ شده است. رژیم صهیونیستی در ۱۵ ماه گذشته نتوانسته حماس را از بین ببرد. این در حالی است که کل غزه تحت محاصره قرار داشته است.»
 
 فروش تسلیحات بهانه آمریکا برای استمرار درگیری‌ها
ابوالفتح در پاسخ به این سوال که آیا آمریکا برای فروش تسلیحات به اسرائیل دنبال استمرار درگیری‌هاست، تأکید کرد: «مسأله جنگ در خاورمیانه تنها به سیاست‌های منطقه‌ای محدود نمی‌شود، بلکه یک جنبه اقتصادی مهم نیز دارد.»
وی افزود: «آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین تأمین‌کننده سلاح برای اسرائیل و برخی کشورهای عربی، همواره از این جنگ‌ها به نفع خود بهره می‌برد. حتی در دوران بایدن، اگرچه برخی محدودیت‌ها برای فروش تسلیحات اعمال شد؛ اما روند کلی صادرات سلاح ادامه داشت. این یک تجارت کلان است که بدون درگیری‌های نظامی، متوقف خواهد شد.»
 
آیا ترامپ تغییر کرده است؟
یکی از سوال‌های این گفت‌وگو درباره تغییرات احتمالی سیاست‌های ترامپ درباره منطقه نسبت به گذشته بود. ابوالفتح در پاسخ به این سوال تأکید کرد که نه‌تنها ترامپ، بلکه کل منطقه و حتی خود آمریکا در این سال‌ها تغییر کرده‌اند.
وی ادامه داد: «هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که ترامپ همان فرد سال ۲۰۱۷ است. شرایط بین‌المللی تغییر کرده، آمریکا دچار تحولات داخلی شده و وضعیت منطقه نیز با گذشته تفاوت دارد. بنابراین طبیعی است که سیاست‌های ترامپ نیز دستخوش تغییر شود. او در دوره اول خود برخوردی متفاوت با متحدانش داشت؛ اما اکنون نشان داده که در برخی موارد تغییر رویکرد داده است.»
ابوالفتح تأکید کرد: «هرچند ترامپ تغییر کرده؛ اما جهت این تغییرات نیاز به بررسی دقیق دارد. سوال اصلی این نیست که آیا ترامپ تغییر کرده یا نه، بلکه این است که آیا این تغییرات به نفع منطقه خواهد بود یا به ضرر آن. پاسخ این سوال را تنها با گذشت زمان می‌توان دریافت.»
 
 تحولات پس از آتش‌بس در غزه
ابوالفتح در ادامه تحلیل خود درباره جنگ غزه و آتش‌بس کنونی، تأکید کرد: «آمریکا و اسرائیل همچنان بر سیاست حذف گروه‌های جهادی نظیر حماس و حزب‌الله و همچنین مهار ایران توافق دارند؛ اما در روش‌های اجرایی آن اختلاف‌نظرهایی دارند.»
 
آمریکا و اسرائیل؛ اتحاد استراتژیک با اختلاف تاکتیکی
ابوالفتح با اشاره به این اختلافات اسرائیل و آمریکا توضیح داد: «آمریکا از نگاه جهانی به این موضوع می‌نگرد و معتقد است که تحولات غرب آسیا تأثیر مستقیمی بر منافع این کشور در اروپا و شرق آسیا دارد. درحالی‌که اسرائیل به‌طور مشخص بر امنیت خود در منطقه تمرکز دارد و دغدغه‌ای نسبت به جایگاه بین‌المللی آمریکا ندارد. به همین دلیل، رژیم صهیونیستی تمایل دارد سیاست‌هایش را با شدت و خشونت بیشتری دنبال کند، درحالی‌که آمریکا تلاش می‌کند این روند را به‌گونه‌ای کنترل کند که منافع گسترده‌تری را تحت‌الشعاع قرار ندهد.»
وی افزود: «در جریان جنگ اخیر غزه، آمریکا بارها به اسرائیل هشدار داد که حملات علیه غیرنظامیان باید محدود شود؛ اما اسرائیلی‌ها همچنان بر سیاست تهاجمی خود پافشاری کردند: آمریکا می‌خواهد خود را به‌عنوان یک قدرت جهانی که به اصول حقوق بشر و دموکراسی پایبند است نشان دهد، به همین دلیل نمی‌تواند از حملاتی که باعث افزایش نارضایتی افکار عمومی جهان می‌شود، حمایت کامل کند. بااین‌حال، تعهد آمریکا به امنیت اسرائیل همچنان برقرار است و این کشور اجازه نخواهد داد که رژیم صهیونیستی دچار فروپاشی شود.»
 
آتش‌بس؛ یک توقف تاکتیکی یا صلح پایدار؟
با برقراری آتش‌بس میان رژیم صهیونیستی و حماس، این سوال مطرح است که آیا این توافق می‌تواند به صلحی پایدار منجر شود یا تنها یک وقفه کوتاه‌مدت در جنگ است. ابوالفتح در این‌باره گفت: «تاریخ درگیری‌های اسرائیل و حماس نشان داده که آتش‌بس‌ها معمولا موقتی هستند. اسرائیل و آمریکا از ابتدا به ‌دنبال نابودی کامل حماس بودند؛ اما با گذشت چندین‌ماه به این نتیجه رسیدند که چنین هدفی عملا غیرممکن است. در نتیجه، هدف خود را از «نابودی» به «تضعیف» حماس تغییر دادند و آتش‌بس را در همین چارچوب پذیرفتند.»
وی تأکید کرد: «اسرائیل در ابتدای جنگ شعارهایی مبنی بر «نابودی کامل» حماس سر می‌داد؛ اما اکنون تحت فشار افکار عمومی و جامعه بین‌المللی مجبور شده است مواضع خود را تعدیل کند. اسرائیل اکنون به‌ جای آنکه ادعا کند حماس را از بین خواهد برد، می‌گوید که این گروه را به ‌شدت تضعیف کرده است. این تغییر لحن، نشان‌دهنده واقعیت‌های میدانی است. آنچه اسرائیل در ابتدای جنگ وعده داده بود، محقق نشد. گروگان‌های اسرائیلی هنوز آزاد نشده‌اند، غزه همچنان مقاومت می‌کند و حملات هوایی گسترده نتوانسته ساختار تونل‌های حماس را به‌طور کامل نابود کند.»
 
نقش فشارهای داخلی و بین‌المللی بر اسرائیل
ابوالفتح همچنین به نقش افکار عمومی جهانی و اعتراض‌های داخلی در اسرائیل اشاره کرد و گفت: «این عوامل نقش مهمی در پذیرش آتش‌بس داشتند: در ابتدای جنگ، رژیم صهیونیستی بر این باور بود که می‌تواند با یک حمله سریع و قاطع، حماس را نابود کند؛ اما مقاومت مردم غزه، فشارهای بین‌المللی و اعتراضات داخلی در اسرائیل باعث شد که این کشور مجبور شود از مواضع اولیه خود عقب‌نشینی کند. آمریکا نیز تحت فشار افکار عمومی داخلی و نگرانی از گسترش جنگ در منطقه، به اسرائیل فشار آورد که آتش‌بس را بپذیرد.»
وی تأکید کرد: «برخلاف تصور برخی مقامات اسرائیلی، حمایت بی‌قید و شرط آمریکا از این رژیم همواره پایدار نخواهد بود، اگرچه آمریکا همچنان متعهد به حفظ امنیت اسرائیل است؛ اما نمی‌خواهد خود را درگیر جنگی طولانی‌مدت کند که هزینه‌های سیاسی و اقتصادی بالایی برایش داشته باشد. حمایت افکار عمومی جهان از فلسطینیان افزایش یافته و حتی در داخل آمریکا، اعتراضات گسترده‌ای علیه سیاست‌های کاخ سفید در قبال اسرائیل شکل گرفته است. بایدن نمی‌خواست در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری، با بحرانی مواجه شود که می‌تواند به کاهش حمایت رأی‌دهندگان منجر شود.»
 
چشم‌انداز آینده؛ آیا درگیری‌ها از سر گرفته می‌شود؟
وی درباره این سوال که با وجود برقراری آتش‌بس، این نگرانی وجود دارد که جنگ در آینده‌ای نزدیک دوباره از سر گرفته شود گفت: «توقف درگیری‌ها به این معنا نیست که تنش‌ها پایان یافته است. اسرائیل همچنان در تلاش است تا توانایی نظامی حماس را محدود کند، و حماس نیز نشان داده که حاضر نیست از مقاومت دست بکشد. اگرچه آتش‌بس فعلی ممکن است برای چند ماه ادامه داشته باشد؛ اما در بلندمدت، بدون یک راه‌حل سیاسی پایدار، احتمال بازگشت درگیری‌ها بسیار زیاد است.»
ابوالفتح تأکید کرد: «برای جلوگیری از تکرار جنگ‌های گذشته، جامعه بین‌المللی باید به ‌دنبال راه‌حلی باشد که به ایجاد یک صلح پایدار منجر شود، اگر جامعه جهانی بخواهد از تکرار چنین درگیری‌هایی جلوگیری کند، باید به ‌دنبال راه‌حلی باشد که شامل تحقق حقوق فلسطینیان و جلوگیری از تجاوزات اسرائیل باشد. در غیر این صورت، این آتش‌بس تنها یک توقف موقتی خواهد بود و جنگ دیر یا زود دوباره آغاز خواهد شد.»