هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

قرعه جنجال در «افق» به «جعبه سیاه» رسیده است؛ برنامه‌ای که مهمانانش را با اهدای کفنی به‌نام خودشان بدرقه می‌کند و همین امر مایه آزردگی خاطر برخی از آنها چون مریم رزاقی‌آذر یکی از برترین پزشکان دنیا در تخصص غدد و متابولیسم کودکان، هادی عامل، گزارشگر کشتی و فوتبالیست‌هایی چون حمید درخشان و هاشم بیک‌زاده شد و انتقادهایی فراوان نیز در جامعه ایران و حتی رسانه‌های بین‌المللی برانگیخت.
 
 فرزاد نعمتی| در دوران ریاست عزت‌الله ضرغامی بر سازمان صداوسیما، افزایش تعداد شبکه‌های تلویزیون در دستور کار این نهاد قرار گرفت. هنگامی‌که ضرغامی در خردادماه 1383 جانشین علی لاریجانی می‌شد، در صداوسیما شش شبکه فعالیت داشتند؛ شبکه‌های یک، دو، سه، چهار، خبر و آموزش. ضرغامی اما بر این نظر بود که باید با گسترده‌کردن تشکیلات صداوسیما، گستره وسیع‌تری از سلایق مردم در قاب تلویزیون دیده شود تا بدین‌طریق هر سلیقه‌ای کانالی برای خود داشته باشد و ریزش مخاطب که هشدارها نسبت بدان از همان دهه 1380 و با شیوع شبکه‌های ماهواره‌ای در خارج از کشور آغاز شده بود، متوقف شود.

با چنین پیشفرضی در دوران مدیریت ضرغامی، عزم‌ها جزم شد تا نسل دوم شبکه‌های تلویزیونی و شبکه‌های دیجیتال افتتاح شوند و بدین‌ترتیب شبکه‌های سراسری متعددی با عناوینی چون نسیم، پویا، نمایش، ‌آی‌فیلم فارسی و عربی، ورزش، تماشا، سلامت، قرآن، آموزش و مستند راه‌اندازی شد.

در زمینه شبکه‌های بین‌المللی نیز ضرغامی با راه‌اندازی شبکه‌های بین‌المللی العالم، پرس‌ تی‌وی، الکوثر، هیسپان تی‌وی، سحر و بسیاری از شبکه‌های رادیویی برون‌مرزی کوشید دیپلماسی فرهنگی و رسانه‌ای جمهوری اسلامی ایران را تقویت کند؛ امری که البته از دید بسیاری از متخصصان چندان راهگشا نبود زیرا از یک‌سو بدون برنامه‌ریزی دقیق انجام شده بود و بعد با معضل کسری بودجه روبه‌رو شد و از سوی‌دیگر وقتی با ظهور نسل دوم شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان در خارج از ایران چون جم‌تی‌وی، بی‌بی‌سی فارسی و من‌وتو مواجه شد، به بن‌بست رسید. 

آخرین شبکه ضرغامی
عمر ریاست ضرغامی بر سازمان صداوسیما 10 سال بود و او در آخرین ماه‌های حضور خود در این سازمان، از راه‌‌اندازی یک شبکه فرهنگی جدید که او پیشنهاد اسم «افق» را برای آن داده است، خبر داد و اعلام کرد که به‌زودی پخش آزمایشی این شبکه آغاز خواهد شد. طبق آنچه ضرغامی در اردیبهشت‌ماه 1393 اعلام کرده بود، «افق» قرار بود از آغاز خردادماه 1393 فعالیت آزمایشی خود را شروع کند.

وقتی اما مخاطبان تلویزیون با تنظیم دوباره دستگاه‌های ست‌آپ‌باکس خود، سراغ این شبکه رفتند، بر صفحه نمایشگر خود فقط عبارت «نگاهت را به افق بسپار» و تصویری از نیم‌کره‌ زمین در کهکشان راه‌شیری که زیر آن نوشته شده بود: «نخستین دیدار 12 خرداد» را می‌دیدند. دیدار در 12 خردادماه هم اما میسر نشد ولی این‌بار بدقولی صداوسیما کوتاه بود و در دقیقه صفر روز سیزدهم خردادماه، پخش یک‌ساعته و روزانه برنامه‌های این شبکه ـ که شبکه 22 آن روزگار صداوسیما بود ـ

آغاز شد. نخستین برنامه‌ای نیز که این شبکه برای پخش در نظر گرفت، نماهنگی بود به‌نام «ایستاده‌ایم» که البته پیش از آن از دیگر شبکه‌های صداوسیما نیز پخش شده بود. در این نماهنگ که خوانندگی آن با مهدی یغمایی بود، شعری از رضا اسماعیلی اجرا شده بود با این مطلع: «ما بر چکاد خوف و خطر ایستاده‌ایم/ با زخم و داغ و خون جگر ایستاده‌ایم/ در فتنه‌خیز حادثه‌ها قد کشیده‌ایم/ در روشنان صبح ظفر ایستاده‌ایم». به‌هرروی چندماه بعد و در روز هشتم اسفندماه، اما «افق» با ویژه‌برنامه‌ای که اجرای آن را نادر طالب‌زاده برعهده داشت، به‌صورت رسمی افتتاح شد و اینک در آستانه 10‌‌سالگی خود قرار دارد.

برآمدن «افق» از «عصر» و «اوج»
درباره تاسیس این شبکه اما از همان آغاز به‌کار، حرف و حدیث‌هایی نقل محافل شد. در  برخی گمانه‌زنی‌ها ادعا می‌شد که این شبکه به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی متعلق است. این ادعا البته به‌طور رسمی تکذیب شد اما در آن تکذیبیه نکاتی مهمی نیز وجود داشت زیرا سردار رمضان شریف، ضمن تکذیب این انتساب، بدین امر نیز اشاره کرد که «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در راستای وظایف ذاتی خود از بسیاری از موسسات و سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه مسائل فرهنگی و اجتماعی به‌صورت موردی حمایت به‌عمل آورده است که سازمان فرهنگی، هنری و رسانه‌ای «اوج» به‌عنوان یکی از سازمان‌های «مردم‌نهاد» نیز در برخی فعالیت‌ها از چنین حمایت‌هایی برخوردار بوده است.»

همین اشاره کافی بود تا این‌بار ریشه‌های شکل‌گیری «افق» از دریچه همکاری «اوج» با «عصر» در «افق» مورد توجه قرار بگیرد. بدین قرار در برخی گزارش‌ها بر این تاکید شد که فعالان رسانه‌ای «جبهه‌ پایداری» و نشریه «9 دی» قصد داشته‌اند شبکه تلویزیونی خصوصی‌ای به مدیرمسئولی حمید رسایی، با نام «عصر» راه‌اندازی کنند. به موازات این، در سال 1390 «اوج» نیز فعالیت خود را آغاز کرد و گفته می‌شد قرار است این سازمان فرهنگی و هنری تولید بخش‌های مختلفی چون فیلمنامه، فیلم مستند، سرود، فیلم داستانی و انیمیشن را برای شبکه‌ای که به‌زودی راه‌اندازی خواهد شد، به‌عهده بگیرد.

معلوم نیست که آن شبکه «عصر» بود یا نه، اما به هر روی آنچه گذشت، درنهایت این بود که با منتفی اعلام‌شدن تاسیس شبکه خصوصی و الزام قرار گرفتن هر شبکه تلویزیونی جدید زیرنظر صداوسیما، پیوندی میان «عصر» و «اوج» شکل گرفت که بیش از هر چیز خود را در برنامه‌های شبکه «افق» به نمایش گذاشت؛ شبکه‌ای که حضور افرادی چون نادر طالب‌زاده، وحید جلیلی و وحید یامین‌پور در تولید برنامه‌های آن در کنار بیلبوردهای حاشیه‌برانگیزی که «اوج» در روند مذاکرات هسته‌ای و مذاکره مستقیم با آمریکا در اتوبان‌های تهران نصب کرده بود، این شائبه را پدید آورده بود که در اصل اهدافی سیاسی را دنبال خواهد کرد.

در همین زمینه و در همان دوران تحلیلگر «نامه‌نیوز» نوشت: «خبر افتتاح یک شبکه جدید در رسانه ملی با حضور افرادی خاص با پشتوانه مشخص، خود به‌خوبی بیانگر این معناست که صداوسیما با تمام تذکرات و انتقادها بازهم به‌سمتی می‌رود که وظیفه یک رسانه ملی نیست. شبکه افق، شبکه تازه‌ای است که قرار است مخالفان دولت روحانی و اعضای جبهه پایداری، آن را اداره ‌کنند.» 

رسانه‌ انقلاب و بیداری اسلامی
وقتی جواد رمضان‌نژاد، مدیر پیشین گروه مستند شبکه چهار به‌عنوان نخستین مدیر شبکه افق منصوب شد، در  سخنرانی نخستین خود شمایی از کلیت این رسانه نوظهور و نحوه تشکیل و عملکرد آتی آن را بیان کرد. رمضان‌نژاد ایده تاسیس «افق» را به عزت‌الله ضرغامی نسبت داد و تصریح کرد که این شبکه هیچ کمک مالی از هیچ ارگانی دریافت نکرده است و همکاری آن با ارگان‌هایی چون حوزه هنری، بسیج، سازمان سینمایی دفاع مقدس و... در حوزه جذب تولیدات و امری سودآور برای هر دو طرف بوده است.

رمضان‌نژاد در توجیه راه‌اندازی چنین شبکه‌ای نیز، «افق» را رسانه‌ای در خدمت «انقلاب اسلامی» و «دفاع مقدس» دانست: «محتوا و موضوع اصلی و محوری شبکه «افق» مبنی ‌بر مفاهیم انقلاب و تحولات منطقه با عنوان بیداری اسلامی بود. مسئولان این شبکه در ادامه مسیر به این نتیجه رسیدند که محور برنامه‌ها باید سبک زندگی ایرانی اسلامی با تمرکز بر انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی باشد.»

او همچنین بدین‌نکته اشاره کرد که در ابتدا قرار بوده «افق» بیشتر به بازپخش آثار دیگر شبکه‌ها بپردازد، اما بعدها در این تصمیم تجدیدنظر شده و تولید در اولویت قرار گرفته است. گویی برنامه‌های سایر شبکه‌ها نتوانسته بودند رویکرد خاص و رضایت بانیان «افق» را فراهم کنند. این برداشت را می‌توان از سفیدی‌های بین خطوط متن سخنان رمضان‌نژاد فهمید: «شبکه افق در امر سرگرمی نیز دیدگاه متفاوتی نسبت به سایر شبکه‌ها خواهد داشت، به‌گونه‌ای‌که برنامه‌های این حوزه صرفاً برای ایجاد فضای شادمانه نخواهد بود، بلکه در کنار آن درجهت ارائه مفاهیم دینی و ملی تلاش خواهد شد»؛

طعنه‌ای شاید به شبکه‌ جوان «نسیم» که با شعار «شبکه نشاط و سرگرمی» یک‌سال قبل از «افق» راهی آنتن شده بود و بعدتر به‌خصوص وقتی «خندوانه» به محبوبترین برنامه تلویزیون بدل شد، بارها مورد اعتراض نیروهای موسوم به «تندرو» قرار گرفت و حتی گروه «انصار حزب‌الله» ضمن نقدی بنیادی بر آن، اظهار امیدواری کرد که «در این شلم شوربای آخرالزمانی که همه‌چیز دستخوش وارونگی است، حداقل مسئول غیوری پیدا شود و راه این روند باطلِ خوش بر و رو  که با آرایه‌های مذهبی بزک می‌شود را بگیرد.»

آرزوی دیرینه سیدمرتضی آوینی
این سخنان رمضان‌نژاد را می‌توان در کنار برداشتی گذاشت که نادر طالب‌زاده، مجری برنامه افتتاحیه این شبکه بدان پرداخته بود: «افتتاح شبکه «افق» آرزوی دیرینه شهید آوینی و امثال او بود که پس از 23 سال به حقیقت پیوست. این شبکه چهار سال است که فعالیت می‌کند و شما در این چندماه اخیر تولیداتش را می‌بینید. هدف این شبکه نمایش جنبه‌های بین‌المللی انقلاب است. نام این شبکه را می‌توان گفتمان انقلاب نامید.» 

در آنچه بر زبان طالب‌زاده آمده بود، چندین نکته وجود داشت. او از فعالیت چهارساله «اوج» پیش از افتتاح سخن می‌گفت؛ امری که نشانگر چرایی شیوع برخی گمانه‌زنی‌ها که پی شتر ذکرشان رفت، خبر می‌داد و در ضمن نشان می‌داد که درک مسئولان و برنامه‌سازان «افق» به طیف مخاطبی خاص است. طالب‌زاده البته مدعی بود؛ «مخاطبان «افق»، عام هستند و این شبکه برنامه‌های ویژه‌ای برای همه‌ سنین دارد»، اما ویترین «افق» لااقل چنین ادعایی را نمایندگی نمی‌کرد و نمی‌کند.

شاید همین تفاوت‌ها بود که  علی‌اصغر پورمحمدی، معاون وقت سیما را بر آن داشت که در همان برنامه افتتاحیه چنین سخن بگوید: «افق درحقیقت شبکه‌ای فرهنگی و ترویج‌کننده سبک زندگی صحیح است؛ این شبکه قرار است ماموریت بازبخشی هویت اسلامی را به انجام برساند. یکی از موضوعاتی که در حال حاضر جزو سیاست‌های  صداوسیماست این است که فرصتی برای آزمون و خطا نداریم و نباید برنامه‌هایی بسازیم که جذاب نباشند و محتوای لازم را ارائه ندهند؛ باید تمام برنامه‌ها و شبکه‌ها دارای محتوای لازم برای نسل امروز و در عین حال جذاب برای همه اقشار باشند.»

جذابیت برای همه اقشار اما امری است که می‌توان گفت نه مدیران «افق» هیچ‌گاه در پی آن بوده‌اند، نه از محتوای برنامه‌های این شبکه می‌توان بدان رسید. این را بگذارید کنار این واقعیت که حتی در نظرسنجی‌های مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما نیز «افق» جایگاهی نامناسب دارد. برای نمونه در نظرسنجی بهار 1400، این مرکز اعلام کرد که در میان شبکه‌ها، میزان بیننده شبکه‌های سه (51/1 درصد بیننده)، یک (45/8 درصد بیننده)، خبر معاونت سیاسی (40/9 درصد بیننده)، آی‌فیلم برون‌مرزی (38/6 درصد بیننده) و دو سیما (43/3درصد بیننده) از دیگر شبکه‌ها بیشتر بوده است و در همین لیست، شبکه‌های چهار با 11/5 درصد بیننده و افق با 8/5 درصد کمترین بیننده را داشته‌اند.

این آمار را بگذارید در کنار نکاتی چون زیرنویس تبلیغ زمان پخش برنامه‌های «افق» در دیگر شبکه‌ها، بازپخش برنامه‌هایی چون «جهان‌آرا» در  شبکه‌های دیگر یا حتی موردی عجیب‌تر، هنگامی که با شکست پخش نوروزی سریال «آسمان من» که به سفارش سازمان «اوج» ساخته شده بود، «افق» لاجرم بعد از نوروز بار دیگر آن را از اول روی آنتن فرستاد و وقتی باز سریال مهجور ماند، برای سازمان چاره‌ای باقی نماند که آن را در کنداکتور پخش شبکه سه و بعدتر آی‌فیلم قرار دهد. ازقضا این‌بار سریال دیده شد تا شاهدی دیگر باشد بر اینکه مخاطبان «افق» اندک هستند؛ اما افق عزیزدردانه تلویزیون است.

سرافراز، افق و تتلو
جز این اما یکی از مسائلی که  نه‌فقط «افق» که بسیاری از شبکه‌های پدیدآمده در دوره ریاست ضرغامی با آن مواجه شدند، رویکردی بود که سرافراز در اصلاح ساختار صداوسیما در پیش گرفت. سرافراز از لزوم کاهش نیروها، هزینه‌ها و تخصصی‌شدن و چابک‌سازی سازمان دفاع می‌کرد و وجود 20 هزار نیروی رسمی، 20 هزار نیروی غیررسمی و 3 هزار مدیر را برنمی‌تافت. از همین منظر او در سال نخست فعالیت‌اش، 750 پست مدیریتی را حذف کرد. در همین اثنا این بحث نیز پیش آمده بود که بسیاری از شبکه‌های تازه‌تاسیس به زودی بسته خواهند شد.

در چنین شرایطی در اردیبهشت‌ماه 1394، یعنی سه‌ماه پس از شروع به‌کار «افق»، هفته‌نامه «تماشاگران امروز» در گزارشی با عنوان «چه کسانی پشت شبکه افق هستند؟» نوشت: «به‌طور رسمی خبری از گردانندگان این شبکه نیست؛ کسی هم حاضر به صحبت کردن در مورد اینکه چه کسانی در آنجا چه کاری انجام می‌دهند و مسئولیت‌هایشان در آنجا، نیست. می‌گویند «افق» فعلاً پاتوق کارمندان ناراضی صداوسیما شده است. خیلی از کارمندان صداوسیما باتوجه به شرایط جدید سازمان و احتمال تعدیل تعداد زیادی از کارکنان، برای امرار معاش خود دست به دامان این شبکه متمول شده‌اند. خبری از استخدام رسمی نیست ولی همین که یکی، دو پروژه و پولی مناسب گیرشان می‌آید، باعث می‌شود اکثراً از همکاری با «افق» راضی باشند.»

این ارزیابی البته خود را با تاکیدی که علی دارابی، معاون وقت سیما درباره بالارفتن هزینه تولید در تجربه‌هایی که می‌خواستند نیمه‌خصوصی باشند، کرد، قوت گرفت. دارابی گفته بود: «یکی، دو تا نهاد خواستند این تجربه را اجرا کنند. اولین چیزی که به‌هم زدند، معدل تولید و دستمزد بود. ما یک‌باره دیدیم چند برابر قیمت واقعی دستمزد داده‌اند و همه‌چیز را به‌هم ریختند.»

از نظر بسیاری هشدار دارابی خطاب به «اوج» بود. با این همه سرافراز در قبال «افق» و سایر شبکه‌ها موضعی ملایم در پیش گرفت. او البته در این شبکه حضور یافت و در گفت‌وگو با نادر طالب‌زاده گفت: «افق نباید به مسائل روزمره توجه چندانی داشته باشد، بلکه باید رویکرد خود را به‌گونه‌ای تنظیم کند که گفتمان انقلاب در ابعاد مختلف برای مخاطب تبیین شود؛ به‌عنوان مثال می‌تواند در زمینه اقتصاد مقاومتی، تمام زوایای آن را به دور از شعار دادن و براساس حقایق موجود، به مخاطب منتقل کند.»

از دید برخی از ناظران چنین سخنانی می‌کوشید هم «افق» را از درگیری در منازعات سیاسی داخلی پرهیز دهد، هم راه را برای ورود کارشناسانه و حرفه‌ای این شبکه با حضور نیروهای متخصص از تمام نگرش‌ها باز کند. با این همه، عمر ریاست سرافراز و اصلاحاتی که در این نهاد عریض و طویل راه انداخته بود، آنقدر کوتاه بود که نه «افق» چندان پیگیر اجرای آرای او باشد، نه سرافراز بتواند در این زمینه گامی عملی بردارد.

بدین قرار در خاطرات محمدسرافراز از استعفای خود از ریاست سازمان نیز که بعدتر در کتابی با عنوان «روایت یک استعفا» در سال 1398 نشر داده شد، فقط یک مورد خاص به این شبکه اشاره داشت و آن هم وقتی پای تتلو به میان می‌آمد: «آقای رمضانی‌نژاد، مدیر شبکه افق معمولاً برای اجرای طرح‌های جدید با من مشورت می‌کرد. یک روز کلیپی آورد و گفت، این کلیپ توسط موسسه اوج ساخته شده و آقای تتلو در مورد انرژی هسته‌ای خوانده. آیا پخش کنیم یا نه؟ هزینه زیادی برای تولید آن پرداخت شده بود.

خواننده روی عرشه کشتی در خلیج‌فارس شعرش را می‌خواند. در مورد امیرحسین تتلو از دفتر گزارش خواستم، فهمیدم خوش‌سابقه و خوشنام نیست و مجوز پخش ندادم. وقتی در تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری به ملاقات آقای رئیسی رفت و عکس آن منتشر شد، تعجب کردم اما وقتی خبرگزاری فارس با کمک شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی مراسم تجلیل و قدردانی برایش گذاشت، خیلی بیشتر متحیر شدم.»

اوج و افق؛ دوری یا دوستی؟
وقتی در اوایل سال 1397 رمضان‌نژاد به شبکه پنج رفت، «افق» هفت‌ماه به صورت سرپرستی اداره شد تااینکه جلال غفاری‌قدیر بر میز ریاست تکیه زد؛ یکی از دانش‌آموختگان دانشگاه امام صادق (ع) که در کارنامه‌اش ریاست دانشکده علوم اجتماعی و فرهنگی دانشگاه امام حسین(ع) نیز دیده می‌شد. او در همان زمان انتساب این شبکه به سازمان اوج و جبهه پایداری، به‌عنوان پشتوانه‌های مالی یا فکری را نادرست دانست و در این زمینه توضیح داد. از نظر غفاری، در آن زمان هیچ‌یک از عناصر جبهه پایداری در شبکه افق فعالیت نداشتند و اگرهم در گذشته برخی از افراد این جبهه به این شبکه رفت‌وآمد داشته‌اند، این امر تاثیری روی آنتن شبکه نداشته است.

درباره «اوج» هم از نظر غفاری، اما مسئله را باید متفاوت دید و نباید دچار خطای راهبردی شد: «سازمان اوج یک سازمان تولید رسانه‌ای است. شبکه افق در مقطعی زیرمجموعه سازمان اوج بوده است. به‌دلیل اینکه قرار بوده سازمان اوج تولیداتی داشته باشد و چون نیاز به آنتن برای پخش آن تولیدات بود، شبکه افق در آن زمان چنین مأموریتی داشت. بعد از جریاناتی که بحث‌اش مفصل است، قرار شد شبکه افق از سازمان اوج جدا شود و اوج، مشی متفاوتی را از شبکه افق در نظر گرفت و الان هم در سطح تولیدات می‌توانید آن را ببینید. مثلاً «پایتخت پنج» که تولید می‌شود در سازمان اوج، کلاً با مشی و تفکر تولیدات شبکه افق متفاوت است.»

خالص‌سازی در خالص‌ترین شبکه سیما
این روند دوری و دوستی اما پاییز 1403 به شرایط جدیدی متحول شده است. نمونه‌ قابل‌توجه آن را می‌توان در اتفاقی بازجست که به تقابل «اوج» و «افق» و کناره‌گیری تیم «اوج» از تهیه برنامه «به افق فلسطین»، انجامید و بازخوردهای منفی گسترده‌ای حتی میان اصولگرایان برانگیخت؛ هرچند درباره چرایی آن تحلیل‌های متفاوتی ابراز شد.

عده‌ای سخنان جنجالی یکی از مهمانان زن این برنامه را که معترض حضور چهره‌هایی چون آذری جهرمی و ابطحی شده بود و گفته بود؛ «این مملکت مال حزب‌اللهی‌هاست. این مملکت، مملکت امام حسین است» را برجسته کردند. منصوره معصومی‌اصل که او را معادل مونث رائفی‌پور دانسته‌اند، در همین برنامه به صداوسیما هم تاخت: «ما خیلی به صداوسیما امیدی نداریم؛ مثلاً دیشب در صداوسیما آقای رائفی‌پور دعوت می‌شود و پریشب ابطحی و جهرمی. من ماندم این تضادها را چطور باید هضم کنیم؟»

برخی تحلیل‌های دیگر اما دعوت تیم برنامه از محمدجواد ظریف را علت نهایی این جدایی می‌دانستند. هرچه بود، نه ظریف به این برنامه آمد، نه همکاری «اوج» با «افق» در این برنامه تداوم پیدا کرد. فقط آتش اختلافات درونی اصولگرایان شعله‌ورتر شد. حمید رسایی در توئیتر به سردار عزیز جعفری، فرمانده «قرارگاه فرهنگی بقیة‌الله سپاه پاسداران»، انتقاد وارد کرد و او را مسئول «چرخش شبکه افق» و «تریبون دادن به کسانی که از هر فرصتی برای لگد زدن به جمهوری اسلامی استفاده می‌کنند» دانست و گفت، به‌جای پیمان جبلی باید عزیز جعفری پاسخگو باشد.

مشاور قالیباف، محمود رضوی اما این تعارض را دستمایه نقد خالص‌سازانی دانست که برخلاف رقبای‌شان که حتی «در حداقل اشتراکات با هم اتحاد و کار می‌کنند»، «اشتراک حداکثری یکدیگر را تحمل نمی‌کنند». او توئیت‌اش را اینگونه به پایان کرد: «این غم بزرگی است که بگویند شبکه وابسته به یک نهاد انقلابی، سازمان برنامه‌ساز همان نهاد را تحمل نکرد!» تا گواهی باشد بر برداشتی که آذری‌جهرمی نیز از این ماجرا داشت: «ظاهراً موج خالص‌سازی به ساحل خالص‌ترین شبکه صداوسیما هم رسید!» 

جنجال یا تاثیر؟
برنامه‌های شبکه «افق» بارها مورد توجه رسانه‌ها و مردم قرار گرفته‌اند، اما مروری بر اخبار این توجهات نشان می‌دهد، اکثر آنها بیشتر از آن‌که از بابت تولید برنامه‌های تاثیرگذار، جذاب و مردم‌پسند باشد، از موضع‌گیری‌های نامعمول مجریان و مهمانان یا حرکت‌های عجیب‌وغریبی نشأت گرفته است که در نظر بسیاری از کسانی که بازنشر آنها را در شبکه‌های اجتماعی می‌بینند، غیر قابل توجیه است و حتی ارزشمندی ایده اولیه طراحان برنامه را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است. برخی از ایده‌ها هم در وهله طرح موضوع قابل توجه هستند اما در محصول نهایی عرضه‌شده در آنتن چندان درخشان از آب درنمی‌آیند.

حضور مهاجران افغانستانی در رسانه ملی در برنامه «وطن‌دار»، حضور زنان تازه مسلمان شده غیر ایرانی در برنامه «آفتابگردان»، روایت سبک زندگی شهدای انقلاب در برنامه «نیمه‌پنهان ماه»، ناگفته‌های فرماندهان روستایی در پیروزی دفاع مقدس در «سرداران روستا» و «مهاجرت و فراز مغزها» در برنامه «سرزمین نخبگان» ازجمله این برنامه‌ها هستند که شاید اگر به‌ شکل و شمایلی دیگر اجرا می‌شدند، می‌توانستند توفیق بیشتری پیدا کنند. با این همه، چرتکه خود مسئولان صداوسیما هم نشان می‌دهد چنین نبوده‌اند.

در مقابل اما سخنان جنجالی آن مجری زن که «اگر کسی اعتقاد ندارد جمع کند و از ایران برود. برود آنجایی که آن رفاه و آن مدل زندگی وجود دارد!»،بیشتر دستمایه آگاهی مخاطبان ایرانی از وجود چنین شبکه‌ای شد یا وقتی یکی از مهمانان برنامه «جهان‌آرا»، اطلاق عنوان «قهرمان» به علی دایی را نادرست دانست و گفت: «خدا به ایشان قد بلندی داده و هرکسی سانتری می‌کشید، توپ به سر او برخورد می‌کرد و وارد دروازه می‌شد… این افراد قهرمانان ما نیستند!». همین سخنان موجب واکنش علی دایی در اینستاگرام و ثبت بیش از چهار‌ونیم میلیون لایک پای این پست شد؛ پستی که اینگونه آغاز شده بود: «کسی می‌رود که آمده باشد، نه کسی که ریشه در این خاک دارد». 

اینک اما قرعه جنجال در «افق» به «جعبه سیاه» رسیده است؛ برنامه‌ای که مهمانانش را با اهدای کفنی به‌نام خودشان بدرقه می‌کند و همین امر مایه آزردگی خاطر برخی از آنها چون مریم رزاقی‌آذر یکی از برترین پزشکان دنیا در تخصص غدد و متابولیسم کودکان، هادی عامل، گزارشگر کشتی و فوتبالیست‌هایی چون حمید درخشان و هاشم بیک‌زاده شد و انتقادهایی فراوان نیز در جامعه ایران و حتی رسانه‌های بین‌المللی برانگیخت؛

چنانکه رئیس صداوسیما نیز ضمن همراهی با این نقدها، تولید و پخش این صحنه‌ها را با هر هدف و تحت هر عنوانی، خطا دانست و بدین‌ترتیب این برنامه از آنتن تلویزیون نیز حذف شد تا نشانه‌ای دیگر باشد بر اینکه اگرچه «افق» با سر و صدای زیاد به صحنه آمد و ادعاهای بزرگی در سر پروراند، اما اینک در آستانه ده‌سالگی خود، همچنان موجودیتی در حال آزمون و خطا به‌نظر می‌رسد و گویا نه ائتلاف‌های سیاسی و هنری توانسته بدان وجاهتی بخشد نه انتخاب افرادی چون علیرضا پناهیان و حمیدرضا آیت‌اللهی، سمت و سوی فکری مشخصی برای آن به ارمغان آورده است. با این تفاسیر، «افق» در عین آن‌که در برخی از برنامه‌های مستند خود موفق بود، اما همچنان بیش از آن‌که چونان رسانه‌ای حرفه‌ای جلوه کند، شبیه یک جنجال‌نامه عمل کرده است.