ایران/هر بار که نوروز از راه می رسد، نویدبخش بهاری دوباره و سال نو در تقویم ایرانی است؛ گستره‌ای به فراخی ایران فرهنگی که پهنه ای بسیار فراتر از مرزهای جغرافیایی کشورمان دارد.

جشن باستانی نوروز در دل ایران زمین شکوفا شد و توانست به عنوان سمفونی روح‌نواز مشترکی میان ملل و فرهنگ‌های گوناگون مطرح شود. بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان نوروز را جشن می‌گیرند، از افغانستان و ترکیه تا آذربایجان و تاجیکستان و ... همه و همه برای آغاز فصل باشکوه بهار اشتیاق دارند. با احیای مجدد زمین، دل‌ها و خانه‌های مردمی که به سنت دیرینه نوروز پایبند هستند، جانی دوباره می‌گیرند. نوروز عید نیاکان دور است؛ ایام دیدار خویشاوندان و دوستان، ایامی که نسلی را با نسل دیگر، گذشته را با حال و حال را با آینده و انسان را با کیهان پیوند می‌دهد و بستر این پیوند زمین است. اما کدام کشورها و با چه آداب و رسومی نوروز را جشن می‌گیرند؟ در ادامه به بررسی برگزاری جشن نوروز در ملل مختلف می‌پردازیم.

نوروز در آسیای مرکزی با سنت‌های زیبا
نوروز که تجلی امید، تجدید حیات و اتحاد فرهنگی است، در دل مردم سرزمین‌های متعدد از چند هزار سال پیش تاکنون جاودانه مانده است. بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ازبکستان، قرقیزستان، ترکمنستان، قزاقستان، مناطق کردنشین عراق، سوریه و ترکیه و حتی بسیاری از شهرهای روسیه ایام نوروز را به جشن و پایکوبی می‌پردازند، اما برای کشورهای آسیای مرکزی نوروز با آداب و رسوم دیگری همراه است.

نوروز قزاقستان
نوروز قزاقستان با یک روز تعطیلی عمومی و جشن‌های سه روزه آغاز می‌شود. قزاق‌ها با برگزاری کنسرت‌ها، نمایشگاه‌ها، مسابقات ورزشی و جشنواره‌های مردمی از اول تا سوم فروردین به شادی می‌پردازند. قزاق‌ها غذاهای سنتی از جمله «نوروز کازه» تهیه می‌کنند؛ زیرا این غذا را سمبل فراوانی برای سال جدید می‌دانند. این غذا معمولاً از هفت عنصر غذایی، شامل شیر، گوشت، کره، ارزن، برنج و ذرت تهیه می‌شود. خانه‌تکانی و کاشت درخت هم از دیگر آداب این کشور است.

نوروز ازبکستان اتحاد و تجدید حیات
 نوروز ازبکستان از محبوب‌ترین، رنگارنگ‌ترین و مفرح‌ترین جشن‌‌های این کشور است؛ نوروزی به نشانه آغاز اعتدال بهاری که طول روز و شب در آن برابر می‌شود. جشنی به یادگار از سه هزار سال پیش که از استان خراسان به ازبکستان راه یافت. این سنت دیرینه از ایران به آسیای غربی و مرکزی هم گسترش یافت. برگزاری فستیوال‌های محلی پرجنب‌وجوش در خیابان‌های روستایی با تزئینات مجلل و برپایی نمایشگاه‌هایی برای خرید انواع سوغاتی از جذابیت‌های این ایام است. از غذاهای ویژه‌ای که در این ایام تهیه می‌کنند «سومالاک» (نوعی شیرینی خمیری تهیه شده از جوانه‌ گندم) و پلوازبکی (برنج و بره) است. سومالاک را ازبک‌ها دسته جمعی، طی مراسمی خاص مانند سمنو می‌پزند و آن را نماد همکاری و اتحاد می‌دانند. فضای جشن 10 روز کل این کشور را فرا می‌گیرد و پایکوبی در حیاط‌ها، باغ‌ها و بازارها به چشم می‌خورد. مردم با پوشیدن لباس‌های ملی خود به دیدار همسایگان و دوستان می‌روند و با تبادل هدایا و غذاهای مخصوص، شادی را با هم تقسیم می‌کنند. از دیگر مراسم ازبک‌ها که پایه ثابت ایام نوروز شده، برگزاری مسابقات اولاک کوپکاری؛ یکی از باستانی‌ترین بازی‌های سوارکاری است.
تاجیکستان با ورزش‌های سنتی و جشن‌های خانوادگی
تحویل سال نو و شروع نوروز از نظر تاجیک‌ها مهم‌ترین لحظه در چرخه هر سال است، به همین دلیل تمامی آداب و رسوم و جشن‌های سال نو را با اهتمام خاص انجام می‌دهند. تاجیکستان در این ایام حدود 5 تا 6 روز تعطیل است و مردم آیین‌هایی را به افتخار بهار و شکوفایی طبیعت برپا می‌کنند، از جمله ورزش‌های سنتی مانند «بزکشی» و «کشتی گرفتن». تاجیک‌ها مانند ایرانیان در این ایام به دیدار دوستان و اقوام می‌روند و از غذاهای سنتی مختص عید لذت می‌برند. دسترخوان یا سفره هفت سین هم از آیین‌های سنتی تاجیک‌هاست که محبوبیت خاصی دارد. «گل‌گردانی» از دیگر رسوم نوروزی آنان است که مردم دسته‌جمعی گل‌ها را از دامنه کوه‌ها می‌چینند و با خواندن آوازهای محلی، مژده پایان زمستان و آغاز سال کشاورزی جدید می‌دهند.

افغانستان با جشن گلی سرخ و هفت میوه
مردم افغانستان نوروز را با آیین‌های فرهنگی و مذهبی خاص جشن می‌گیرند. یکی از آیین‌های شیرین آنان، جشن خاص «گلی سرخ» یا «میله گل سرخ» در مزار شریف است. جشنی ۴۰ روزه که از اولین روز سال به مناسبت روییدن گل‌های سرخ آغاز می‌شود و افغانستانی‌ها از همه جای کشورشان به مزارشریف می‌آیند تا با موسیقی، شعر و بازی‌های سنتی، سال نو را جشن بگیرند. خانواده‌ها غذاهای مخصوصی برای این ایام تهیه می‌کنند و با رسم و رسوم گوناگونی به استقبال بهار می‌روند. از خوراکی‌های ویژه نوروزشان «هفت میوه» است؛ شامل هفت نوع میوه خشک و آجیل که نمادی برای اتفاقات شیرین و رونق در سال جدید محسوب می‌شود. این خوراکی‌ها در طول جشن‌های نوروزی بین خانواده و دوستان تقسیم می‌شود. از دیگر مراسم نوروزی افغانستان «جشن دهقان» یا «روز کشاورز» است؛ جشنی که اهمیت کشاورزی در اقتصاد افغانستان را برجسته می‌کند.

نوروز ترکیه و مناطق کردی؛ نماد صلح و آزادی
جشن‌های نوروزی ترکیه هم ترکیبی از رسم و رسوم پیش از اسلام با سنت‌های محلی است. این ایام برای ترک‌ها نشانه پاک‌سازی، تمیزی و خانه‌تکانی بهاری است و همه جشن‌های آنها با روشن کردن آتش‌ همراه است. هرچند که امروزه مراسم آتش‌بازی جای آن را گرفته است. آتش و بهار در ترکیه سمبل پاکسازی و تولد دوباره است. در واقع ترکمن‌ها، ازبک‌ها و ترک‌های اویغور، ترک‌های آناتولی و ترک‌های بالکان، سنت نوروز را از 3 هزار سال پیش تا به امروز زنده نگه داشته‌اند. مردم، خانه‌های خود را برای بهار تمیز می‌کنند و بهترین لباس‌های خود را می‌پوشند. مردم ترکیه به مناسبت بهار، فنجان‌های سفالی را به دیوارها می‌کوبند یا اثاثیه خانه را می‌اندازند تا بشکند و از روی آتش می‌پرند. آنها بر این باورند که پریدن از روی آتش، نمادی از پشت سر گذاشتن بدشانسی و بیماری در سال گذشته و شروع سلامت و بهروزی در سال جدید است. قزاق‌ها در نوروز یک غذای مخصوص به نام «نوروز کوکو» تهیه می‌کنند. غذای دیگری هم به نام‌ آش نوروز یا برنج نرم «لپا» تهیه کرده و در میان همسایگان پخش می‎‌کنند. نوروز در مناطق کردی، به عنوان جشن آزادی و مقاومت شناخته می‌شود. رقص‌های سنتی و روشن کردن آتش از اجزای جدایی‌ناپذیر این جشن‌ها هستند.

 آداب و رسوم قرقیزستانی‌ها در نوروز
نوروز در قرقیزستان چند روز تعطیل عمومی است و با آداب و رسوم خاصی، جشن‌های فراوان برگزار می‌شود. شهرها و روستاها رویدادهای بزرگی را برای این مناسبت ترتیب می‌دهند. از جمله کنسرت‌های نوازندگان سنتی کوموز، رقص‌های ملی و بازی‌های عشایری. از بازی‌هایی که مردم با آن به شادی می‌پردازند، می‌توان به کشتی سنتی  یا کوک بورو (بوزکاچی)، بازی اسبی که با گوسفند یا بز انجام می‌شود، اشاره کرد. در قرقیزستان اگر در اولین روز بهار کودکی به دنیا بیاید نام او را نوروز می‌گذارند. اگر کودک پسر باشد نوروزبیک یا نوروزبای و اگر دختر باشد نوروزگل یا نوروزجان می‌گذارند. قرقیزها در عید نوروز سومولوک (سوپ گندم) می‌پزند. این غذا به شیوه سنتی به مدت 24 ساعت قبل از عید نوروز در دیگ‌های بزرگ در خیابان‌ها پخته می‌شود. برخی قرقیزها هم برای آرزو کردن در سوپ سنگ می‌اندازند. میزهای قرقیزی پر از انواع غذاهای سنتی، از جمله نان سرخ شده، بورسوک، پلو یا بشمارک است.

 شادمانی و جشنواره‌های خیابانی در نوروز آذربایجان
در آذربایجان، نوروز یکی از مهم‌ترین جشن‌ها به شمار می‌آید و مردم با برگزاری جشنواره‌های خیابانی، نمایش‌های موسیقی و بازی‌هایی مانند جنگ تخم‌مرغ، شادی و شوق خود را ابراز می‌کنند. غذاهای سنتی مانند «دولما» و شیرینی‌های محلی در این جشن به وفور سرو می‌شود. آذربایجانی‌ها با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن، به استقبال نوروز می‌روند و این عمل را نمادی از پاکسازی و تجدید حیات
می‌دانند.