هم میهن/متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

نشست سه‌جانبه میان معاونین وزرای خارجه ایران، چین و روسیه با دستور کار موضوع هسته‌ای ایران روز جمعه در پکن برگزار شد. «ماجائوشو»، معاون وزیر خارجه چین و «سرگئی الکسویچ ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه به‌عنوان نمایندگان مسکو و پکن در این نشست حضور داشتند و کاظم غریب‌آبادی نیز نماینده ایران در این گفت‌وگوها بود.
 
پس از پایان نشست، سه کشور با صدور بیانیه‌ای رسمی با اشاره به ضرورت لغو تمامی تحریم‌های غیرقانونی و یک‌جانبه آمریکا، تاکید کردند که تعاملات دیپلماتیک، سیاسی و گفت‌وگوی مبتنی بر اصل احترام متقابل، تنها گزینه‌ عملی و معتبر در پرونده احیای برجام و رفع تحریم‌های ایران است.

سه کشور همچنین بر اهمیت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، شامل زمانبندی‌های مندرج در آن، تاکید کرده و از طرف‌های ذی‌ربط خواستند تا از انجام هر اقدامی که موجب تشدید وضعیت شده اجتناب کنند تا فضا و شرایط مناسب برای تلاش‌های دیپلماتیک ایجاد شود. منظور از اقدامات تشدیدکننده تنش، تهدید کشورهای اروپایی مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن قعطنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران است.

خلاصه و محور اصلی خروجی رایزنی‌های سه‌جانبه در پکن، طراحی یک سازوکار چندجانبه برای مقابله با تلاش‌های طرف غربی برای استفاده از مکانیسم اسنپ‌‌بک است. اگرچه مشخص نیست که مذاکرات با چه چینشی شکل می‌گیرد، اما تا اینجا به نظر می‌رسد آن چینش غیررسمی 1+5 که پس از خروج آمریکا در سال ۲۰۱۸ تبدیل به 1+4 شد، در حال حاضر شکلی دیگر به خود گرفته است. ۲+۳ یعنی یک سو روسیه و چین و سوی دیگر کشورهای اروپایی. 

نشست غیرعلنی شورای امنیت
هفته گذشته یک نشست در پشت درهای بسته در شورای امنیت سازمان ملل با درخواست شش عضو این نهاد یعنی ایالات متحده، فرانسه، یونان، پاناما، کره جنوبی و بریتانیا درباره برنامه هسته‌ای ایران برگزار شد. این کشورها درخواست برگزاری جلسه را پس از گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سازمان ملل ارائه داده بودند.

در این درخواست آمده بود که ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را به میزان قابل توجهی افزایش داده است تا بتواند به غنی‌سازی ۶۰ درصدی دست یابد. این میزان از غنی‌سازی نزدیک به ۹۰ درصد است که  برای ساخت بمب لازم است. نمایندگی انگلیس در سازمان ملل پس از این نشست ایران را به فعال‌سازی مکانیسم ماشه تهدید کرد.

سخنگوی نمایندگی آمریکا نیز ضمن تکرار اتهامات ترامپ به ایران مبنی بر اینکه برنامه هسته‌ای کشورمان تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی است، تهران را به نقض مستمر تعهدات خود در برابر شورای امنیت و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متهم کرد.با توجه به اینکه بخشی از دستور ترامپ برای بازگشت فشار حداکثری علیه تهران، هماهنگی با تروئیکای اروپایی در سازمان ملل برای اسنپ‌بک علیه ایران است، این اقدامات در چارچوب فراهم‌سازی مقدمات استفاده از این مکانیسم تعریف می‌شود. وزارت امور خارجه ایران به دنبال این اقدامات کشورهای غربی در شورای امنیت، پنجشنبه هفته گذشته سفرای آلمان و فرانسه و کاردار انگلیس (در غیاب سفیر) را در اعتراض به همدستی سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان با آمریکا در سوءاستفاده از سازوکار شورای امنیت احضار و مراتب اعتراض خود را اعلام کرد. 

طرح پنج‌ماده‌ای چین
وانگ‌یی، وزیر خارجه چین، در جریان جلسه‌ای سه‌جانبه که با غریب‌آبادی و ریابکوف داشت، طرحی ۵ ماده‌ای برای حل موضوع پرونده‌ هسته‌ای ایران ارائه کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی چین ضمن هشدار نسبت به ورود عجولانه شورای امنیت نسبت به موضوع هسته‌ای ایران، آمریکا را به بازگشت پای میز مذاکره دعوت کرد و از همه طرف‌ها خواست حق برخورداری ایران از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای به‌عنوان یکی از کشورهای امضاکننده NPT را به رسمیت بشناسند.

او همچنین نسبت به استفاده از مکانیسم ماشه علیه ایران نیز هشدار داد. وانگ‌یی گفت: «فعال‌سازی مکانیسم ماشه، نتیجه سال‌ها تلاش دیپلماتیک را از بین می‌برد.» او همچنین بر این نکته تاکید کرد که پرونده هسته‌ای ایران در مقطع حساسی قرار دارد و مسکو، پکن و تهران باید هماهنگی‌های خود را در این موضوع تقویت کنند. 

غریب‌آبادی: در اکتبر نباید اسنپ‌بکی داشته باشیم
کاظم غریب‌آبادی،‌ معاون وزیر امور خارجه کشورمان پس از پایان این نشست، به تشریح گفت‌وگوها و موضع ایران پرداخت: «چیزی که کشورهای اروپایی اکنون تحت اسنپ‌بک صحبت می‌کنند، در نشست سه‌جانبه پکن مورد تاکید قرار گرفت که این زمانبندی‌ها باید مورد احترام قرار گرفته و اجرا شود. در اکتبر نباید اسنپ‌بکی داشته باشیم و همچنین تاکید شد که باید طرف‌های دیگر از هر اقدامی که به وخامت اوضاع بیانجامد پرهیز کنند. همچنین تاکید شد که سایر طرف‌ها باید از هر اقدامی که بر کار حرفه‌ای و مستقل و عینی آژانس تاثیر می‌گذارد، خودداری کنند.»

غریب‌آبادی درباره این نشست نیز گفت: «جلسه بسیار مهم بود.  ما نشست سه کشور عضو برجام را داشتیم و ظرفیت بالای کشورهای روسیه و چین در سازمان‌های بین‌المللی وجود دارد. امروز ما از این ظرفیت به نحو مناسب و بیشتری مطلع شدیم و دیدیم که قصد چین و روسیه این است که به صورت فعالانه در این موضوع وارد شوند و آن هم در جهتی که همواره ایران، روسیه و چین مواضع‌شان را هماهنگ می‌کردند.»

گروه ۷: ایران دیپلماسی را انتخاب کند
عصر روز گذشته، پیش‌نویس بیانیه نشست گروه ۷ (G7) نیز منتشر شد. در بخشی از این بیانیه، آن‌ها با تکرار مواضع و ادعاهای پیشین خود علیه ایران بار دیگر اظهار داشتند: «ایران باید تنش‌زدایی و دیپلماسی را انتخاب کند. هرگز نمی‌توان به ایران اجازه ساخت و داشتن سلاح هسته‌ای را داد.» آن‌ها همچنین ایران را به ایجاد بی‌ثباتی در منطقه متهم کردند. از سوی دیگر، سخنگوی کمیسیون اروپا در واکنش به مذاکرات سه‌جانبه ایران، چین و روسیه در پکن تأکید کرد که از این نشست آگاه است و همچنان دیپلماسی را تنها راه‌حل پایدار برای پرونده هسته‌ای ایران می‌داند.

انور العونی، سخنگوی کمیسیون اروپا روز جمعه به خبرنگاران در بروکسل گفت: «ما از نشست سه‌جانبه میان چین، ایران و روسیه، که همگی از طرف‌های توافق هسته‌ای ایران و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل هستند، اطلاع داریم.ما بار دیگر تأکید می‌کنیم که گسترش مداوم برنامه هسته‌ای ایران کاملاً با تعهدات این کشور که در قطعنامه ۲۲۳۱ تأیید شده، در تضاد است. در عین حال، هیچ جایگزین پایداری برای یک راه‌حل دیپلماتیک وجود ندارد.»

 راه موجود: فرمول برجام
سیدعباس عراقچی و دیگر مقامات دستگاه سیاست خارجی کشورمان بارها بر این موضوع تاکید کرده‌اند که تنها راه موجود برای حل این پرونده همان فرمول برجام است؛ فرمولی که عراقچی آن را اینگونه تعریف می‌کند: «اعتمادسازی درباره برنامه هسته‌ای ایران در مقابل رفع تحریم‌ها.» اگرچه با توجه به در هم پیچیدن نظام بین‌الملل پس از وقوع حمله ۷ اکتبر و آغاز جنگ در غزه، لبنان و دریای سرخ در کنار ادامه‌دار شدن بحران اوکراین و روی کار آمدن مجدد دونالد ترامپ با سوابق مشخص در زمینه دیپلماسی هسته‌‌ای با ایران، هنوز راه طولانی تا رسیدن به این فرمول وجود دارد اما در عین وجود این راه طولانی، زمان کمی نیز باقی مانده که فضا را پیچیده‌تر می‌کند. اما در نهایت، در شرایط و قالب فعلی آنچه ایران روی میز گذاشته همان فرمول برجام است.

البته فرمولی که برای به ثمر نشستن مانند سال ۲۰۱۵ نیاز به یک همکاری چندجانبه دارد. ولی مشخص نیست با این اظهارنظرهای ترامپ و دو واکنش اخیر او به همکاری‌های مشترک ایران، چین و روسیه شرایط به چه سمتی خواهد رفت. او هفته گذشته در واکنش به رزمایش دریایی مشترک ایران، چین و روسیه آن را بی‌اهمیت خوانده و اظهار داشته بود که آمریکا از دیگر کشورها قوی‌تر است.

او همچنین در واکنش به نشست روز جمعه در پکن نیز گفت: «شاید آن‌ها قصد دارند درباره مسائل غیرهسته‌ای گفت‌وگو کنند. شاید هم قرار است درباره کاهش تنش‌های مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای صحبت کنند.»

با توجه به آنچه در پکن گذشت و همچنین جلسات گفت‌وگوهای کارشناسی میان ایران، اتحادیه اروپا و نمایندگان سه کشور اروپایی طی ۵ ماه گذشته، تلاش فعلی ایران تمرکز بر جلوگیری از فعال‌سازی مکانیسم ماشه است. پیچیدگی‌های حقوقی برجام و بخش مربوط به حل اختلاف، به آمریکا این اجازه را نداد که به‌رغم خروج از برجام و به‌خاطر پیچیدگی‌های حقوقی برجام از یک سو، بتواند قطعنامه‌های ایران را بازگرداند و در حال حاضر نیز امکان بازگشت لحظه‌ای آنان وجود ندارد، اما طرف مقابل در حال زمینه‌چینی برای استفاده از این ظرفیت است.

با توجه به مواضع و خروجی جلسه پکن، به نظر می‌رسد که این سه کشور در حال هماهنگی مواضع و اقدامات خود برای مقابله با اسنپ‌بک هستند. چراکه موضع ایران در صورت استفاده طرف‌های اروپایی از این مکانیسم مشخص بوده و به خاطر همین تلاش‌ها بر جلوگیری از افزایش تنش از این مسیر متمرکز شده است. موضع آمریکا نیز در این خصوص باید مشخص شود چراکه آن‌ها یک طرف پرونده هسته‌ای ایران هستند حتی اگر در برجام نباشند.