اکو ایران/ متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست.

در خاورمیانه نظم جدیدی در حال ظهور است؛ تحولات اخیر موقعیت منطقه‌ای ایران را دچار دگردیسی کرده و در مقابل، عربستان سعودی به‌دنبال تثبیت خود به عنوان قدرتمندترین کشور منطقه است. با بازگشت دولت دونالد ترامپ به واشنگتن، عربستان‌سعودی و ایالات متحده می‌خواهند مشارکت خود را تقویت کرده و توازن قدرت منطقه‌ای را برای یک نسل تغییر دهند.
به نوشته اندیشکده چتم هاوس، از زمان انقلاب اسلامی 1357، ایران استراتژی گسترش نفوذ در خاورمیانه را دنبال کرده و برنامه هسته‌ای و «دفاع پیش‌رو» با حمایت از متحدان منطقه‌ای، ایران را به‌عنوان یک قدرت ژئواستراتژیک در منطقه معرفی کرده است.
با این همه، حمله 7 اکتبر وضعیت قبلی را تغییر داد؛‌ حمله حماس و آغاز حملات راکتی حزب‌الله به اسرائیل در روز بعد و سپس حملات حوثی‌ها، اقدام برخی از جناح‌های حشد الشعبی و خود ایران محاسبات را تغییر داد. واکنش اسرائیل نمی‌توانست محدود به تضعیف حماس باشد و نیاز داشت تا تصویر بزرگ‌تر را تغییر دهد و اکنون ادعا می‌کند که به این هدف دست یافته است.

افزایش حمایت آمریکا
واشنگتن تحت رهبری رئیس‌جمهوری جو بایدن، حمایت نظامی خود از اسرائیل را افزایش داد و اکنون با بازگشت ترامپ به کاخ‌سفید، اسرائیل می‌تواند بر حمایت بیشتر از واشنگتن حساب کند.
خلاف بایدن که در تلاش بود تا ایالات‌متحده را به توافق هسته‌ای با ایران بازگرداند، ترامپ خواستار یک توافق جامع جدید است که برنامه‌های هسته‌ای و موشکی بالستیک و همچنین فعالیت منطقه‌ای ایران را شامل شود. خلاف دولت بایدن که اعضای آن به دنبال تعامل با ایران بودند، دولت ترامپ از افرادی تشکیل شده که خواهان افزایش فشار بر تهران هستند.
دولت فعلی ترامپ به دنبال افزایش فشار بر ایران است اما اعلام نکرده که خواستار تغییر حکومت است. انتظار می‌رود که سیاست ایالات متحده بر مهار ایران و تضعیف بیشتر نفوذ منطقه‌ای تهران معطوف باشد.

گرایش به سوی منافع سعودی
با توجه به این‌که سیاست ایالات‌متحده تحت دولت‌های مختلف نتوانسته از گسترش نقش ایران در خاورمیانه جلوگیری کند و عربستان سعودی برای پیشبرد استراتژی توسعه‌ای چشم‌انداز 2030 خود نیاز به ثبات در همسایگی خود دارد، ریاض به طور عملگرایانه به دنبال کاهش تنش‌ها با تهران رفت.
پس از سال‌ها تنش دیپلماتیک میان دو کشور، در سال 2023 عربستان سعودی تلاش‌هایی را برای ازسرگیری روابط دوجانبه با ایران آغاز کرد و چین را به‌عنوان ضامن توافق دیپلماتیک میان ریاض و تهران انتخاب کرد. اما آسیب به نفوذ ایران این امکان را برای عربستان فراهم کرد که از کاهش تنش‌ها فراتر رفته و نقش خود را به عنوان رهبر جهان عرب بازپس گیرد. هم‌زمان خلا ناشی از کاهش نفوذ ایران توسط بازیگرانی پر می‌شود که بیشتر با منافع عربستان سعودی هم‌راستا هستند.
در زمینه فلسطین، اگرچه شکاف‌ها بین حماس و تشکیلات خودگردان فلسطینی ادامه دارد، صداهای سیاسی خواستار وحدت سیاسی فلسطین و فعال‌سازی ابتکار صلح عربی هستند که نخستین بار توسط عربستان سعودی در سال 2002 پیشنهاد شد. عربستان سعودی احیای فرآیند صلح را به عنوان پیش‌شرطی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل اعلام کرده است.
در لبنان، خلاء سیاسی دو ساله‌ای که این کشور را بدون رئیس‌جمهوری گذاشته بود، با انتخاب رئیس‌جمهور در ژانویه 2025 پایان یافت. در این انتخابات، سفیران سعودی و آمریکایی به عنوان ناظر حضور داشتند. پس از آن، وزیر خارجه عربستان سعودی به بیروت سفر کرد و حمایت کشورش از رهبری جدید لبنان را اعلام کرد.
در سوریه، اولین سفر دیپلماتیک دولت پس از اسد به عربستان‌سعودی بود که با سفر تاریخی وزیر خارجه عربستان به دمشق دنبال شد. در عراق، وضعیت حشد الشعبی موضوعی حساس است، بنابراین بغداد خواستار ادغام گروه‌های مسلح در نهادهای دولتی است و در عین حال استراتژی متعادلی را در رابطه با ایران و ایالات متحده حفظ می‌کند. در نوامبر 2024، عراق و عربستان سعودی توافقنامه همکاری نظامی امضا کردند.

هم‌راستایی ایالات‌متحده و عربستان سعودی
اکنون ایالات متحده فرصتی برای بهره‌برداری از این تحولات ژئوپولیتیک برای خود متصور است و ممکن است شراکت استراتژیک خود را با عربستان سعودی تقویت کند. ثبات در منطقه به ایالات متحده این امکان را می‌دهد که منابع خود را بر اولویت‌های دیگر مانند آسیا متمرکز کند و فرصت‌های همکاری اقتصادی با کشورهای خلیج‌فارس و دیگر کشورهای عربی افزایش یابد. برای عربستان سعودی، ثبات برای اجرای برنامه تحول اجتماعی و اقتصادی‌اش ضروری است.
در این نقشه، محدود کردن ایران از نظر آن‌ها امری ضروری است. عربستان‌سعودی تاکنون گام قابل توجهی در حمایت از دولت ترامپ برداشته است و متعهد به سرمایه‌گذاری حداقل 600 میلیارد دلار در ایالات متحده طی چهار سال آینده شده است. در مقابل، واشنگتن آمادگی خود را برای پیشبرد منافع مشترک با عربستان سعودی در لبنان، سوریه، غزه و دیگر نقاط اعلام کرده است.
بازتعریف گروه حوثی‌ها به‌عنوان یک گروه تروریستی توسط دولت جدید آمریکا سیگنال مثبتی برای سعودی‌هاست. این امر احتمال دستیابی به توافق صلح یمن در راستای منافع عربستان سعودی را افزایش می‌دهد؛‌ زیرا ایالات‌متحده به طور منحصر به فردی قادر است رویکرد هویچ و چماق را در زمینه یمن به‌کار گیرد. واشنگتن همچنین اعلام کرده که تحریم‌های بیشتری علیه شبکه نفتی ایران وضع خواهد کرد.