آخرین خبر/ در دنیای امروز، دیپلماسی نه‌تنها هنر مذاکره است، بلکه هنر نشانه‌گذاری و رمزگشایی از پیام‌های پنهان نیز به شمار می‌رود. در مذاکرات اخیر میان ایران و آمریکا، از تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای گرفته تا تنش‌های پنهان در سطح جهانی، تمامی جزئیات حامل پیامی مهم برای تحلیلگران و ناظران جهانی هستند. این مقاله کوشیده است با استفاده از رویکرد نشانه‌شناسی، معانی پنهان و پیام‌های نهفته در این مذاکرات را بررسی کند.

نشانه‌هایی از زبان دیپلماتیک: وقتی واژه‌ها در خط مقدم‌اند

یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها در مذاکرات اخیر ایران و آمریکا، تفاوت‌های قابل توجه در اطلاع‌رسانی دو طرف است. ایران پس از دور دوم مذاکرات، با اعتماد به نفس از «پیشرفت رو به جلو» و «واقع‌بینی» در مذاکرات سخن گفت، در حالی که آمریکا ترجیح داد در سکوت بماند. این تفاوت در روایت‌ها بیش از یک تاکتیک رسانه‌ای، نشانه‌ای از استراتژی‌های متفاوت در عرصه دیپلماسی است. وزارت خارجه ایران به‌طور فعال جزئیات مذاکرات را در اختیار رسانه‌ها گذاشت و تاکید کرد دلیلی برای خوشبینی زیاد و بدبینی زیاد وجود ندارد، در حالی که طرف آمریکایی هیچ بیانیه رسمی صادر نکرد و صرفاً به سکوت روی آورد.

حذف روسیه، چین و کشورهای اروپایی؛ نشانه‌ای از تغییرات راهبردی؟

یکی از جنبه‌های مهم در این مذاکرات، حذف نقش کشورهای بزرگ چون روسیه، چین و برخی کشورهای اروپایی از فرایند گفت‌وگوهاست. این امر نشانه‌ای از یک تغییر در سیاست‌های دیپلماتیک است. حضور نداشتن این کشورها می‌تواند به‌معنای تغییر جهت و تمرکز مذاکرات بر محور ایران و آمریکا باشد. حذف بازیگران جهانی دیگر ممکن است نشان‌دهنده اراده دو کشور برای حل مسائل خود به‌طور مستقیم و بدون دخالت‌های بین‌المللی باشد.

سکوت آمریکا، سخن ایران

چرا ایران از مذاکرات با اعتماد به نفس سخن می‌گوید، در حالی که آمریکا ترجیح می‌دهد سکوت کند؟ این سکوت در سطح جهانی به معنای ناتوانی در دستیابی به توافقات مورد نظر یا حتی عدم تمایل به افشای جزئیات مذاکرات می‌تواند باشد. در مقابل، ایران با آشکار ساختن جزئیات و تمایل به بررسی بیشتر موضوعات، در تلاش است تا موقعیت خود را به‌عنوان یک بازیگر فعال و مستقل در عرصه دیپلماسی تقویت کند. این تضاد در روایت‌ها نشان‌دهنده تفاوت‌های عمیق در استراتژی‌های رسانه‌ای و دیپلماتیک است.

ترامپ، زبان تند، استثنای ایران؟

دولت ترامپ در سیاست خارجی خود رویکردی تهاجمی و غیرمتعارف داشت. اما در قبال ایران، این سیاست‌ها با احتیاط بیشتری پیگیری شد. به‌رغم خروج از برجام و اعمال فشار حداکثری، ترامپ در مقابل ایران به‌طور مستمر از زبان محتاطانه‌تری استفاده کرد و همواره تأکید داشت که به دنبال «توافقی بهتر» است. این رویکرد، که در تقابل با سیاست‌های تند و تیز او در قبال کشورهای دیگر مانند چین، اتحادیه اروپا و اوکراین قرار دارد، نشانه‌ای از پیچیدگی روابط آمریکا با ایران و چالش‌های دیپلماتیک این کشور در قبال ایران است.

نشانه‌ها در صحنه‌سازی دیپلماتیک: بازی تصویر و قدرت

در مذاکرات اخیر، چینش پرچم‌ها، ترتیب ورود و خروج‌ها، فاصله بین مذاکره‌کنندگان و حتی عدم انتشار تصاویر مشترک، همه نشانه‌های غیرکلامی‌ای بودند که به‌طور ضمنی بیانگر وضعیت بحرانی و احتیاط در مذاکرات بودند. این «صحنه‌سازی» دیپلماتیک به‌طور واضح نشان می‌دهد که مذاکره‌کنندگان هنوز در مرحله‌ای از اعتمادسازی قرار دارند که حضور رسانه‌ها و تصاویر مشترک می‌تواند به‌طور ناخواسته فشارهای سیاسی ایجاد کند. بیانیه‌های غایب، توافقات ناپیدا در بسیاری از مذاکرات دیپلماتیک، انتشار بیانیه مشترک یا اعلام توافقات عمومی به‌منزله‌ی تثبیت روندهای به‌دست‌آمده است. اما در مذاکرات اخیر، عدم انتشار بیانیه مشترک و همچنین تمرکز بر «گفتگوهای کارشناسی» نشان‌دهنده‌ی شکنندگی فرآیند مذاکرات است. این فقدان، خود نشانه‌ای از تلاش طرفین برای حفظ انعطاف‌پذیری و جلوگیری از تعهدات رسمی است که ممکن است در آینده به مانعی برای ادامه گفت‌وگوها تبدیل شود. 
در مجموع می‌توان گفت دیپلماسی در عصر نشانه‌ها مذاکرات ایران و آمریکا فراتر از مسائل هسته‌ای یا تحریم‌ها، عرصه‌ای برای نمایش هویت‌های سیاسی و گفتمان‌های رقیب است. زبان، سکوت، تصویر و روایت‌ها همگی اجزای یک بازی پیچیده نشانه‌ای‌اند. در دنیای کنونی که سیاست به یک عرصه نمایش و بازنمایی بدل شده، آنچه به‌طور آشکار دیده می‌شود.
خبرنگار: زینب مهدوی‌فر