اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

دونالد ترامپ در حالی در دومین روز سفرش به خاورمیانه ریاض را به مقصد دوحه ترک کرد که پیش از آن طی اقدامی بی‌سابقه با احمد‌الشرع، رییس دولت موقت سوریه دیدار کرد. ملاقاتی که گفته می‌شود رجب طیب اردوغان به صورت آنلاین به آن پیوسته است. آقای ترامپ طی این ملاقات کم‌سابقه با رهبر موقت سوریه اعلام کرد که واشنگتن در حال بررسی عادی‌سازی روابط با دمشق است. گفتنی است رییس‌جمهور امریکا این خبر را در روز چهارشنبه و طی نشستی با رهبران شورای همکاری خلیج فارس در ریاض اعلام کرد و افزود: ایالات متحده تمام تحریم‌ها علیه سوریه را لغو خواهد کرد. همزمان کاخ سفید طی بیانیه‌ای مدعی شد که رییس‌جمهور امریکا از همتای سوری خود خواسته که به توافقات ادعایی موسوم به ابراهیم بپیوندد. حال نیز گروهی از ناظران بر این باورند اعلام این تصمیم توسط ترامپ احتمالا مسیر را برای تعهد بیشتر مالی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نسبت به دولت جدید سوریه هموار می‌کند، اما پذیرش درخواست او برای پیوستن دمشق به توافقات ابراهیم بسیار دشوار خواهد بود. در همین راستا گروهی نیز بر این باورند این دیدار به واسطه فشارهای کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس میان رهبران امریکا و سوریه صورت گرفته است. این درحالی است که دونالد ترامپ همزمان در ریاض، لحن و ادبیات تند خود درباره مذاکرات با ایران را نیز تغییر داده و ضمن تکرار ادعاهای پیشین در رابطه با برنامه هسته‌ای تهران این‌بار مدعی شد اگر توافقی حاصل نشود صادرات نفت ایران را به صفر خواهد رساند. گفتنی است پیش‌تر نیز دونالد ترامپ و اعضای کابینه‌اش مدعی بودند در صورت عدم حصول توافق گزینه ادعایی نظامی همچنان روی میز است. از این رو به نظر می‌رسد که لابی اعراب توانسته ترامپ را قانع کند که هرگونه رویارویی نه تنها برای واشنگتن هزینه‌زا خواهد بود، بلکه پیامدهای آن می‌تواند به شکلی منفی چشم‌انداز منطقه و اقتصاد کشورهای آن را تحت تاثیر قرار دهد. با این همه به نظر می‌رسد پادشاهی‌های خلیج فارس طی اولین تور خاورمیانه‌ای ترامپ ،خود را برای اعلام ده‌ها توافق اقتصادی با ایالات متحده آماده کرده‌اند؛ از فروش تسلیحات گرفته تا قراردادهایی در حوزه هوش مصنوعی، انرژی و فضا. به ادعای این گروه رهبران این کشورها می‌خواهند این توافق‌ها را به‌مثابه پیش‌پرداخت‌هایی برای رابطه‌ای عمیق‌تر با دولت ترامپ جلوه دهند؛ رابطه‌ای مبتنی بر پول و منافع اقتصادی و در راستای جلب نظر رییس‌جمهوری که بیش از هر چیز به ارقام اقتصادی اهمیت می‌دهد. از این رو بسترسازی برای تحقق چنین قراردادهایی ضروری است

معامله بزرگ
در همین راستا وال استریت ژورنال با انتشار گزارشی و به نقل از منابع مطلع امریکایی مدعی شد وزارت خارجه امریکا پیش از آغاز این سفر با فروش جنگ‌افزارهای پیشرفته از جمله موشک‌های هوا‌به‌هوا و تسلیحات هدایت‌شونده دقیق به عربستان موافقت کرده است. همزمان وزارت خزانه‌داری نیز اعلام کرده در حال اصلاح سازوکارهایی است که امکان سرمایه‌گذاری آسان‌تر شرکای متحد در بازار ایالات متحده را فراهم کند. درخواستی که مدت‌هاست از سوی امارات متحده عربی پیگیری می‌شود. از طرفی قطر نیز ممکن است به توافقی برای خرید جنگنده‌های اف‌-۱۵ دست یابد و امارات نیز به دنبال احیای قرارداد خرید اف-‌۳۵ خواهد رفت. همزمان وب‌سایت الجزیره با انتشار یادداشتی آورده است دونالد ترامپ طی این سفر اعلام کرد: عربستان ۶۰۰ میلیارد دلار در ایالات متحده سرمایه‌گذاری خواهد کرد، از جمله از طریق مشارکت‌های فناوری و توافق فروش سلاح به ارزش ۱۴۲ میلیارد دلار. طبق اطلاعات مکتوبی که روز سه‌شنبه توسط کاخ سفید به اشتراک گذاشته شد، این توافق شامل همکاری در زمینه‌هایی مانند انرژی و توسعه معدنی است. از طرفی این توافق جدید صرفا محدود به همکاری‌های امنیتی نیست و همزمان طرحی را برای سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری عربستان سعودی در زیرساخت‌های انرژی و مراکز داده برای هوش مصنوعی در ایالات متحده ارایه می‌دهد که یک تزریق نقدی قابل توجه به صنایعی است که ارتباط نزدیکی با دولت ترامپ دارند. گفتنی است هنوز جزییات زیادی در مورد این توافق ارایه نشده است. به گزارش این وب‌سایت و به نقل از منابع مطلع دولت ترامپ همواره تلاش می‌کند تریلیون‌ها دلار از این کشورها جذب سرمایه‌گذاری کند. به گونه‌ای که صراحتا اعلام کرد امیدوار است تنها از عربستان آن هم از محل فروش تسلیحات و قراردادهای تجاری، حدود یک تریلیون دلار کسب کند. ایالات متحده همواره یکی از بزرگ‌ترین صادرکننده‌های تسلیحات در جهان بوده است و البته یکی از تامین‌کنندگان اصلی تسلیحات به کشورهای خلیج‌فارس نیز به شمار می‌رود.

مافیای پرزیدنت در صحرا
نشریه گاردین با اشاره به اهمیت سفر خاورمیانه‌ای ترامپ برای کسب و کار خانوادگی رییس‌جمهور امریکا نوشت: اگرچه ارزش واقعی سرمایه‌گذاری‌های عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس در اقتصاد ایالات متحده همچنان مبهم است، اما توافقات آنها با کسب‌وکار خانوادگی ترامپ و شرکای خارجی‌اش بسیار ملموس‌تر است. به نظر می‌رسد رییس‌جمهور امریکا در حال بازدید از سه کشوری است که همگی دارای املاک با برند ترامپ یا پروژه‌های در حال ساخت املاک، هتل‌ها و استراحتگاه‌های گلف به ارزش میلیاردها دلار هستند. او طی این سفر با رهبرانی خارجی ملاقات کرد که می‌توانند تصمیماتی بگیرند که بر پروژه‌ها و روابط سازمان ترامپ با شرکت‌هایی که به دولت‌های عربی خلیج فارس یا صندوق‌های ثروت ملی آنها مرتبط هستند، تاثیر بگذارد. این مساله البته ممکن است منجر به تضاد منافع مالی عظیمی برای ترامپ شود. پس از بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، سازمان تجاری خانواده‌اش مجموعه‌ای از قراردادهای پرسود را با حمایت مالی و سیاسی دولت‌های خلیج فارس امضا کرده است؛ قراردادهایی که نه‌تنها منافع کلانی برای ترامپ به همراه دارند، بلکه نگرانی‌هایی جدی درباره تعارض منافع و نقض قانون اساسی امریکا ایجاد کرده‌اند. در عربستان، سازمان خانوادگی ترامپ دو قرارداد برندینگ برای ساخت برج‌های لوکس در ریاض و جده به ارزش صدها میلیون دلار امضا کرده است. این پروژه‌ها توسط شرکت«‌دار گلوبال» وابسته به توسعه‌دهنده بزرگ سعودی «دار آرکان» اجرا می‌شوند و ترامپ بدون سرمایه‌گذاری مستقیم، تنها از محل اعطای نام تجاری میلیون‌ها دلار درآمد خواهد داشت. در قطر، سازمان ترامپ با مشارکت توسعه‌دهندگان دولتی، پروژه‌ای با نام «باشگاه بین‌المللی گلف» و ویلاهای ترامپ را کلید زده که ده‌ها میلیون دلار درآمد برندینگ به همراه خواهد داشت. مشارکت صندوق ثروت ملی قطر در این پروژه و گزارش‌هایی درباره تمایل ترامپ برای دریافت یک جت لوکس از خانواده سلطنتی این کشور، نگرانی‌ها درباره نقض بند ممنوعیت دریافت منافع خارجی در قانون اساسی ایالات متحده را افزایش داده‌اند. در امارات نیز همکاری ترامپ با حسین سجوانی میلیاردر اماراتی همچنان ادامه دارد. سازمان ترامپ پروژه‌ای ۸۰ طبقه‌ای و یک میلیارد دلاری را با مشارکت توسعه‌دهنده سعودی«‌دار گلوبال» در دوبی پیش می‌برد.

غایب بزرگ؟
نشریه پولیتیکو اما با اشاره به عدم ورود دونالد ترامپ به تل‌آویو در این تور خاورمیانه‌ای آورده است هیچ برنامه‌ای در سفر رییس‌جمهور امریکا برای توقف در اسراییل وجود نداشت. در همین راستا استیون کوک، کارشناس خاورمیانه در شورای روابط خارجی به این نشریه گفت: ترامپ به دنبال پیروزی‌های سریع و قراردادهای چند میلیارد دلاری در زمینه نفت و تجارت است و سرمایه‌گذاری‌هایی که می‌تواند در داخل امریکا تبلیغ کند. بنابراین مهم است که درک کنیم رویکرد رییس‌جمهور به سیاست خارجی به‌شدت تحت تاثیر نسخه اقتصادی او از دیپلماسی است که به کشورهای ثروتمند خلیج‌فارس و صندوق‌های ثروت عظیم آنها به عنوان منابعی برای سرمایه‌گذاری در ایالات متحده نگاه می‌کند. اما این موضوع برای نتانیاهو چالش‌هایی را به دنبال خواهد داشت. پولیتیکو در ادامه نوشت: ترامپ اکنون بر پایه منافع اقتصادی و حمایت‌های مالی گسترده کشورهای خلیج‌فارس، سیاستی عمل‌گرایانه را دنبال می‌کند که اولویت آن پایان دادن به جنگ در غزه و باز کردن مسیر توافق‌های منطقه‌ای است. رهبران سعودی، اماراتی و قطری خواهان آتش‌بس، احیای روند دو دولتی میان اسراییل و فلسطینی‌ها و همچنین کاهش تنش با ایران هستند. ولیعهد سعودی صراحتا اعلام کرده که عادی‌سازی روابط با اسراییل بدون گام جدی در جهت تشکیل دولت فلسطینی ممکن نیست. از سوی دیگر، کشورهای خلیج فارس که از خسارات و ناپایداری جنگ‌ها خسته‌اند، اکنون به توافقی با ایران متمایل هستند. در این چارچوب، سعودی‌ها از توافق ترامپ با حوثی‌ها استقبال کردند؛ توافقی که شامل توقف درگیری‌ها در ازای توقف حملات به کشتی‌های امریکایی بود. این توافق، بدون هماهنگی با اسراییل، پس از اصابت موشک حوثی‌ها در نزدیکی فرودگاه بن گوریون اعلام شد و نتانیاهو را غافلگیر کرد. نتانیاهو که همچنان تلاش دارد جنگ در غزه را برای اهداف سیاسی داخلی ادامه دهد، در مواجهه با تغییر مواضع دولت ترامپ، از جمله اظهارات ضدجنگ جی دی ونس، معاون رییس‌جمهور و حتی انتقاد غیرمنتظره استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ، به حاشیه رانده شده است. ترامپ که زمانی بی‌قیدانه حامی نتانیاهو بود، اکنون به‌وضوح خواستار آتش‌بس شده و حاضر نیست منافع اقتصادی‌اش در خلیج فارس را فدای جاه‌طلبی‌های تل‌آویو کند.