ایرنا/ خاکی که سال‌ها زیر آفتاب سوزان و بی‌مهری زمان ترک برداشت، امروز با تدبیر دولت و عزم جهاد کشاورزی خراسان شمالی جان دوباره می‌گیرد؛ زمین‌هایی که زمانی نان‌آور خانه‌ها بودند، حالا دوباره به چرخه زندگی بازمی‌گردند.

صدای خاموش خاک دوباره شنیده می‌شود؛ خاکی که سال‌ها در سایه فراموشی، تن به سکوت داده بود، اینک با تلنگری از تدبیر و نگاه مسئولانه جان تازه‌ای می‌گیرد.

سال‌هاست که ترک‌های عمیق، صورت زمین‌هایی را خراشیده‌اند که روزگاری زیر دستان پینه‌بسته کشاورزان نفس می‌کشیدند.

زمین‌هایی که داس و بیل در آنها آواز زندگی سر می‌دادند و خوشه‌های گندم رویای نان بر سفره‌ها را تعبیر می‌کردند، اما خشکسالی، مهاجرت روستاییان، کم‌توجهی‌ها و سیاست‌های ناپایدار، این خاک‌های زرخیز را به سکوت و خاموشی کشاند.

اکنون اما، روزنه‌ای از امید در دل این زمین های فراموش شده جوانه زده است و دولت چهاردهم با نگاه ویژه به امنیت غذایی و احیای منابع طبیعی، طرحی را در پیش گرفته است که هدفش نه تنها بازگرداندن زمین‌های بایر به چرخه تولید، بلکه نجات معیشت خانواده‌هایی‌ است.

وزارت جهاد کشاورزی با شناسایی اراضی رهاشده، برنامه‌ریزی برای احیای منابع آبی و حمایت‌های فنی و اعتباری، گامی مهم در جهت بازآفرینی کشاورزی بومی و تقویت اقتصاد روستایی برداشته است و این حرکت، نه یک اقدام نمادین، بلکه تلاشی راهبردی برای حفظ منابع تولید، مقابله با تغییر اقلیم و پایداری اقتصادی کشور است.

این صدای دوباره خاک، صدای امید است؛ امیدی که از دل ریشه‌ها می‌جوشد از بذرهایی که اگرچه روزی در دل خشکسالی دفن شده بودند، اینک با تدبیر و حمایت، فرصت دوباره‌ای برای رویش یافته‌اند.

خاکی که می‌تواند نجات‌بخش باشد

خراسان شمالی با ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار وسعت، تنها ۱۳ درصد زمین‌ها زیر کشت کشاورزی قرار دارد؛ آن هم در سرزمینی که ظرفیت تولید سالانه بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تُن انواع محصولات کشاورزی را دارد.

اکنون اما صدها هکتار از این زمین‌ها به‌دلایل مختلفی از جمله خشکسالی، نبود صرفه اقتصادی، مهاجرت روستاییان به شهرها و بی‌توجهی به کشاورزی به حال خود رها شده‌اند.

امنیت غذایی در چنین شرایطی به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های حیاتی توسعه پایدار، مستقیما در معرض تهدید قرار گرفته است.

اراضی بایر، اگر دوباره به چرخه تولید بازگردند، می‌توانند گام مهمی برای رفع این تهدید، امیدی برای افزایش درآمد خانوارهای روستایی، کاهش مهاجرت و تثبیت جمعیت در روستاها باشند.

احیای ۱۱۶ هکتار زمین بایر

زمین بایر، زمین زخم‌خورده‌ای است؛ زمین فراموش‌شده‌ای که زمانی خوشه‌های گندم و جو در آن به رقص در می‌آمدند اما حالا زیر بار سکوت و تنهایی خمیده شده است.

طبق تعاریف قانونی به زمینی که قبلا در آن کشاورزی می‌شده اما به دلایل غیرموجه برای پنج سال یا بیشتر رها شده باشد، زمین بایر می‌گویند.

از سال گذشته تاکنون ۲۳۲ هکتار از زمین‌های متروکه در استان شناسایی شده است

این زمین‌ها به مثابه سرمایه‌ای خاموش هستند که اگر احیا نشوند به‌مرور به مخاطره‌ای برای توسعه پایدار بدل می‌شوند.

مدیر امور اراضی سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی با نگاهی مسئولانه به وضعیت موجود می‌گوید: امسال ۱۱۶ هکتار از اراضی بایر استان تعیین تکلیف و آماده بازگشت به چرخه تولید شده است، طبق مصوبه کمیسیون به مالکان این زمین‌ها اخطار یک‌ساله داده‌ شد تا کشت و یا زمین را اجاره یا واگذار کنند که در غیر این صورت، طبق قانون تعیین تکلیف خواهد شد.

حسن ایزانلو یادآور می‌شود که از سال گذشته تاکنون ۲۳۲ هکتار از زمین‌های متروکه در استان شناسایی شده است و می‌افزاید: اگرچه بخشی از این زمین‌ها در مسیر تغییر کاربری قرار گرفته بودند، اما با ورود جدی دولت و همراهی کارشناسان، تلاش داریم با احیای آن‌ها جلوی گسترش تغییر کاربری‌ها را نیز بگیریم.

راهکارها: از کشاورزی هوشمند تا مزارع خورشیدی

تغییر نگاه به مقوله زمین بایر امروز بیش از هر چیز نیاز است و دیگر نمی‌توان به زمین به‌عنوان ملکی برای فروش یا سرمایه‌ای بی‌جان نگریست.

زمین، منشأ زندگی است و اگر رها شود نه تنها محصولی به بار نمی‌آورد بلکه خود می‌تواند منشا بحران‌های زیست‌محیطی، مهاجرتی، اقتصادی و حتی سیاسی باشد.

کشت محصولات کم‌آب‌طلب مانند گیاهان دارویی، علوفه‌های دامی یا حتی باغات پسته و بادام در زمین بایر راه‌اندازی شود

برنامه‌ریزی دولت چهاردهم در همین راستا در جهت شناسایی، پیگیری و احیای اراضی بایر نه فقط اقدامی عمرانی، که حرکتی عمیقا راهبردی و امنیتی است و سال‌های اخیر مفاهیمی چون کشاورزی دقیق و هوشمند راه‌حل‌های نوینی برای احیای اراضی رهاشده پیشنهاد کرده‌اند.

کارشناس امور اراضی جهادکشاورزی خراسان شمالی با تاکید بر اینکه احیای زمین‌های متروکه فقط در کشت دانه و غلات خلاصه نمی‌شود، می‌گوید: ما به کشاورزان پیشنهاد می‌کنیم که در این زمین‌ها، محصولات کم‌آب‌طلب مانند گیاهان دارویی، علوفه‌های دامی یا حتی باغات پسته و بادام راه‌اندازی کنند.

علی‌اکبر رحیمی می گوید: در برخی از این اراضی حتی امکان احداث نیروگاه خورشیدی وجود دارد که می‌تواند منبع درآمدی پاک و پایدار باشد.

وی تصریح می‌کند: صاحبان زمین در صورتی که به هر دلیل امکان کشت ندارند، می‌توانند زمین را به کشاورزان فعال واگذار کنند و از مزایای مشارکت نیز بهره‌مند شوند.

پایان سخن

دورانی که امنیت غذایی جهان با تهدیدات مختلفی از جمله تغییرات اقلیمی، خشکسالی و جنگ مواجه است، هیچ کشور و هیچ استان هوشمندی نباید اجازه دهد حتی یک وجب از زمین قابل کشت رها شود.

خراسان شمالی با ظرفیت‌های عظیم کشاورزی‌اش، اگر بتواند اراضی بایر را دوباره زنده کند، می‌تواند هم امنیت غذایی ساکنان خود را تضمین کند، هم گامی مؤثر در خودکفایی ملی بردارد.

زمین، منتظر دستانی است که آن را دوباره بیدار کنند و این بیدارباش، نه فقط وظیفه دولت، که مسئولیت همگانی ماست.