ایسنا/ ناوگان پیر و فرسوده حمل و نقل مسافری که قرار است در جاده‌های کشور جان بگیرد، طبق آنچه مسئولان اذعان دارند برای عبور از شرایط بحرانی نیاز به ۵۰۰۰ دستگاه اتوبوس داریم که البته تولید و واردات آن با چالش‌های بسیاری مواجه است.

شاید زمانی که مسافران بلیت اتوبوس می‌خریدند تا سفر بروند یا دانش آموزان به اردو، خبرنگاران به ماموریت، سربازان به مقصد یا زائران به زیارت، هرگز فکرش را هم نمی‌کردند که در مسیر یک لحظه به دلیل نقص فنی، خراب بودن سیستم ترمز، فرسودگی ناوگان و قطعات همه چیز برای همیشه به پایان برسد و جان عزیزشان از دست برود.

شاید زمانی که خانواده‌ها با هزار امید و آرزو عزیزانشان را بدرقه سفر یا اردو می‌کردند لحظه‌ای این موضوع به ذهن‌شان خطور نمی‌کرد که ممکن است آخرین دیدار آنها با عزیزان‌شان باشد و تا ابد زخمی بر جان‌شان نقش ببندد که هیچ دوایی بر آن مرهم نباشد.

اما این واقعیت تلخ همچون سایه‌ای بر زندگی خانواده‌های داغدار تا همیشه نقش خواهد بست و تلخ‌تر آنکه انگار هیچ پایانی برای آن وجود ندارند و قرار نیست داستان واژگونی اتوبوس‌ها و از دست رفتن جان عزیز آدم‌ها به پایان برسد!

در یک بازه‌ کوتاه‌تر یعنی از سال گذشته تاکنون اتوبوس‌های زیادی در جاده‌های کشور به دلیل نقص فنی دچار حادثه شده‌اند. نمونه آن واژگونی  اتوبوس در مسیر مشهد به شیراز، انحراف اتوبوس دانش‌آموزان از جاده در قزوین در هفته‌های گذشته یا دردناک‌تر، واژگونی اتوبوس دانش آموزان کرمانی در سال گذشته که منجر به فوت و مسدوم شدن بسیاری از دانش آموزان دختر شد.

با وجود تکرار این حوادث و در حالی که سال گذشته رئیس پلیس راهور فراجا صراحتا اعلام کرد که متاسفانه حدود ۶۵ درصد از ناوگان مسافری کشور از سن فرسودگی گذشته‌اند و نیاز به نوسازی دارند و این مهم یکی از ضروریات جدی کشور است که باید مورد توجه قرار گیرد، اما هنوز خبری از ورود اتوبوس‌ها جدید و مدرن به شبکه حمل و نقل مسافری نیست و هنوز این ناوگان پیر در حال گرفتن جان است.

از طرفی، علاوه بر جلوگیری از تصادفات جاده‌ای و کاهش تلفات آن چیزی که دغدغه‌ دولت‌های مختلف بوده و همواره بر آن تاکید داشته‌اند افزایش سهم حمل و نقل عمومی در سفرهای برون شهری به منظور کاهش مصرف سوخت و کاهش آلایندگی‌ها است که هنوز گام موثری نیز در این مسیر برداشته نشده است.

اسفندماه سال گذشته بود که رئیس سازمان راهداری کشور به ایسنا اعلام کرد با کمبود و فرسودگی اتوبوس‌های بین شهری مواجه هستیم و بیش از ۷۰ درصد اتوبوس‌های کشور بالای ۱۵ سال سن دارند؛ لذا نیاز است برای عبور از شرایط بحرانی ۵۰۰۰ دستگاه اتوبوس وارد کنیم.

وی که تاکید داشت باید واردات و نوسازی ناوگان توامان پیش برود از پیچیدگی‌های واردات اتوبوس نیز سخن گفت و اعلام کرد که بروکراسی پیچیده تمایل به واردات اتوبوس را کاهش داده‌است.

بر اساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو، متوسط سن ناوگان اتوبوس بین شهری باید زیر ۱۰ سال باشد. اما اکنون متوسط سن آن در کشور ما بالای ۱۵ سال است. این یعنی اتوبوس‌ها پنج سال بیشتر از حد استاندارد خود در شبکه فعالیت‌کرده‌اند که این موضوع می تواند منجر به افزایش خطر حوادث و همچنین کاهش ایمنی مسافران شود. 

وزیر راه وشهرسازی نیز در فروردین ماه امسال اعلام کرد که در حال حاضر ۶۵۰۰دستگاه اتوبوس خدمات رسانی می‌کنند و به همین میزان اتوبوس هم نیاز داریم. تعداد اتوبوس‌ها و نیاز کشور با یکدیگر فاصله دارند. عمر ناوگان بالاست و با استانداردها فاصله داریم اما حداکثر توان بخش خصوصی و سرمایه گذاران داخلی را پیش خرید خواهیم کرد.

وی همچنین عنوان کرده بود که تجهیز ناوگان مسافری و افزایش تعداد آن نیازمند تسهیلات است. قیمت اتوبوس با توجه به تعرفه های فعلی و نرخ ارز برای بخش خصوصی نسبت به فروش بلیت مقرون به صرفه نیست. از طرفی نمی‌توانیم قیمت بلیت را بالا ببریم زیرا اقشار مختلفی از آن استفاده می کنند؛ بنابراین باید تغییراتی در تعرفه ها و نرخ ارز ایجاد شود تا با این تغییرات بتوانیم نیاز اتوبوس کشور را تامین کنیم. اگر همکاری های لازم انجام شود می‌توانیم تعداد اتوبوس ها را در ۵سال به عدد واقعی برسانیم.

با این حال اما معاون دفتر برنامه و بودجه سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای اخیرا به ایسنا اعلام کرده که متولی تولید ناوگان، وزارت صمت است که در حال حاضر توانایی تولید آن کمتر از تقاضای موجود است. سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تقاضای ناوگان را به وزارت صمت اعلام و بیان کرده است که باید در کدام بخش از انواع ناوگان عمومی بیشتر سرمایه‌گذاری شود.

آن طور که افخم می‌گوید با سازمان برنامه‌و بودجه صحبت‌هایی شده  که خط اعتباری به سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تعلق گیرد تا بتواند برای حمایت از بخش نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی با اولویت برای ناوگان حمل و نقل عمومی اتوبوسی به خصوص با در پیش بودن ایام اربعین حسینی استفاده کند.

به گفته وی برای واردات ۲۰۰۰ دستگاه اتوبوس برای ایام اربعین حسینی با سازمان برنامه و بودجه کشور مذاکره کردیم. قرار است این ۲۰۰۰ دستگاه اتوبوس بدون عوارض گمرکی و تشریفات طولانی مدت اداری وارد کشور شوند. البته سرعت واردات بسیار کند است، زیرا میزان تقاضای اتوبوس در کشور ترکیه و اتحادیه اروپا که فروشندگان اتوبوس به کشور ایران هستند نیز زیاد است و متقاضیان اتوبوس‌های جدید با ظرفیت بالا در نوبت هستند. بنابراین حتی اگر پول کافی هم داشته باشید باز هم خرید در دنیا با محدودیت‌هایی روبرو است.

آن طور که معاون دفتر برنامه و بودجه سازمان راهداری  عنوان کرده اگر ۲۰۰۰ دستگاه اتوبوس وارد و ۲۰۰۰ دستگاه را در داخل تولید کنیم کار بسیار بزرگی انجام شده که می تواند متوسط عمر ناوگان را از ۲۰ سال به ۱۴ سال برساند و پاسخگوی نیاز کشور باشد. 

او همچنین می‌گوید که دست بخش خصوصی  برای واردات اتوبوس باز است تا به هر شکلی که می‌توانند اتوبوس حتی با پنج سال کارکرد نیز وارد کشور کنند و مشکلات فعلی جابه‌جایی مسافران را در اوج سفرهای کشور نظیر اربعین و ماه‌ پایانی تابستان مرتفع شود.

با وجود اهمیت نوسازی ناوگان حمل و نقل بین شهری اما کارشناسان معتقدند چالش‌های بسیاری در این بخش وجود دارد. از جمله اینکه در حال حاضر قیمت برخی اتوبوس‌ها به ۱۰ میلیارد تومان رسیده‌ و این افزایش قیمت، تمایل به نوسازی ناوگان را کاهش داده است. همچنین پایین بودن قیمت سوخت نیز باعث شده دیگر علاقه‌ای به نوسازی وجود نداشته باشد. بنابراین کارشناسان می گویند که باید ضمن هماهنگ سازی نرخ سوخت با نرخ بلیت شرایط تورمی را نیز در این بخش در نظر گرفت تا حمل و نقل عمومی بخش خصوصی بتواند در این بخش خود را بازیابی کند.