ایسنا/ رئیس حفاظت از محیط زیست در یادداشتی نوشت: جنگ ۱۲روزه تحمیلی به پایان رسید، اما نباید از خسارات محیط زیستی جنگ غافل شویم.

شینا انصاری، رئیس حفاظت از محیط زیست در یادداشتی نوشت: جنگ ۱۲ روزه تحمیلی به پایان رسید. اندوه ازدست‌دادن فرماندهان غیور، نیرو‌های دفاعی جان‌برکف، و هموطنان شریف سرزمین بر دل‌هامان سنگینی می‌کند. اندوهی که جز با تداوم همبستگی اجتماعی و تثبیت همدلی ملی و با استمرارِ کنار هم ایستادن‌ها برای گذر از روز‌های جنگ قابل‌التیام نیست.

معمولاً در جنگ‌ها پس از خسارات انسانی، آسیب‌های اقتصادی و نابودی زیرساخت‌ها و تأسیسات و ساختمان‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد و آثار و پیامد‌های مخرب جنگ بر محیط‌زیست و منابع‌طبیعی فراموش می‌شود.

با وجود آنکه از سال ۲۰۰۱ میلادی، سازمان ملل متحد یک روز (ششم نوامبر) را با هدف جلب توجه بیشتر به مخاطرات آشکار و پنهان جنگ‌ها بر تخریب طولانی‌مدت اکوسیستم‌ها و منابع محیط‌زیست با عنوان «روز جهانی پیشگیری از تخریب محیط‌زیست به هنگام جنگ‌ها و درگیری‌های مسلحانه» نام‌گذاری کرده است، ولی در همین دو دهه، منازعات و جنگ‌های بسیاری در جهان و در منطقه خاورمیانه با آسیب‌های جدی بر محیط‌زیست رخ داده است و به‌نظر می‌رسد نهاد‌های بین‌المللی محیط‌زیستی عمدتاً نظاره‌گر تخریب‌های محیط‌زیستی در هنگام جنگ‌ها بوده‌اند و اقدامات قاطع و بازدارنده‌ای را در راستای اجرای مقررات ناظر بر حفظ محیط‌زیست به‌ویژه در حین جنگ‌ها انجام نداده‌اند.

سازمان حفاظت محیط‌زیست با درک این واقعیت و تجربیات حاصل از جنگ هشت‌ساله با عراق و نیز جنگ خلیج‌فارس در منطقه، از همان روز نخست جنگ با تشدید اقدامات نظارتی در مناطق تحت حفاظت و همکاری با نهاد‌های نظامی و ستاد‌های مدیریت بحران استان‌ها تلاش کرد در اطفای حریق و پایش مناطق زیستگاهی و حساس اکوسیستمی نقش مؤثر و فعالی داشته باشد. تشکیل کارگروه اضطراری برای مقابله فوری با آثار محیط‌زیستی حملات اخیر و تشکیل کمیته‌های تخصصی محیط‌زیستی شرایط جنگ و ابلاغ دستورالعمل‌های مرتبط به استان‌ها از جمله تمهیدات پیش‌بینی شده بود.

با این حال، باید اذعان کرد با توجه به عوارض میان‌مدت و بلندمدت جنگ‌ها، موضوع مدیریت خسارات محیط‌زیستی «جنگ ۱۲ روزه» ضرورتی انکارناپذیر است و بر این اساس، ارزیابی اثرات جنگ، شناسایی دقیق مناطق آسیب‌دیده محیط‌زیستی، برآورد خسارات واردشده به محیط‌زیست با اندازه‌گیری‌ها و پایش‌های میدانی و اجرای راهکار‌های عملیاتی برای کاهش مخاطرات از جمله اقداماتی است که در دستورکار قرار گرفته است.

جنگ‌ها فقط تراژدی انسانی نیستند، آنها ذاتاً نابودکننده محیط‌زیست نیز هستند و به‌واسطه این ماهیت خاموش و ویرانگر، علاوه‌بر تهدید تنوع‌زیستی و اکوسیستم‌های طبیعی، می‌توانند سلامت جوامع انسانی و پایداری اقتصاد و امنیت را در طول زمان تحت‌تأثیر قرار دهند. ازاین‌رو، باید در برنامه‌های بازسازی پساجنگ، برنامه‌های «احیا و بازسازی محیط‌زیست» نیز نقش پررنگی داشته باشد.

سازمان حفاظت محیط‌زیست در این مقطع زمانی مهم، بررسی و مستندسازی خسارات محیط‌زیستی و اقدامات برای جبران و کاهش خسارات وارده و همچنین آسیب‌شناسی اقدامات انجام‌شده را با نگاه به مخاطرات احتمالی آتی با اولویت دنبال می‌کند و برای طی این مسیر حتماً به نظرات و همکاری‌های دانشگاهیان، متخصصان، تشکل‌های مردم‌نهاد و فعالان مستقل نیازمند است.