آخرین خبر/در تمام کشورهای دنیا اقتصاد یک عنصر کلیدی برای زمام داری است و در این بین کسب و کارهای شخصی و کارآفرینان یکی از ارکان مهم در تثبیت شرایط مالی و اقتصادی یک کشور هستند.

وقتی موضوعی در همچین جایگاهی قرار می گیرد طبیعی است که بخشی از سیاست های فرهنگی – اقتصادی و در نتیجه اهداف رسانه ها را به خود اختصاص دهد. 

در هر کشور به فراخور نیازها و یا اولویت های سیاستی که دارند برنامه های مختلف ساخته می شود و در آنها به مباحث اقتصادی، مشکلات کسب و کارها ، شیوه های کارافرینی و مباحث سرمایه گذاری و درآمدزایی پرداخته می شود. 

در چندین سال اخیر تلویزیون ایران نیز از این مقوله جدا نبوده و سعی شده است که در قالب برنامه های مختلف و جذب سرمایه به موضوع کارآفرینی ورود کند. برنامه های تلویزیونی که شامل معرفی کسب و کارها، جذب سرمایه ، آموزش و قوانین و مشکلات پیش روی کسب و کارها را در بر می گرفته اند. 

آیا این برنامه ها  در دستیابی به اهداف خود موفق بوده اند؟

طبیعتا حضور یک کسب و کار بدون هیچ هزینه اضافی بر بستر تصاویر سراسری یک کشور و منطقه کمترین اثری که می تواند بر آن کسب و کار بگذارد دیده شدن و شناخته شدن در بین مردم است.

به عبارتی با این حضور در تلویزیون آگاهی افراد از برندهای شرکت کننده افزایش پیدا می کند و این خود باعث افزایش درآمد افراد می شود. 

برخی کسب و کارهای شرکت کننده در برنامه های مختلف رسانه ملی در حوزه کارآفرینی توانسته اند علاوه بر دیده شدن به منابع مالی حمایتی نیز دست پیدا کنند. 

اما جایگاه خود برنامه های کارآفرینی در بین مخاطب ایرانی چگونه است؟

شاید بتوان برای معروفترین برنامه های کسب و کاری که از تلویزیون ایران پخش شده است از برنامه میدون و برنامه پایش و بعد از آن برنامه جشنواره کارآفرینی  نام برد البته که این ها تنها بخشی از تولیدات صداوسیما در این زمینه بوده اند.

بیشترین بازدیدها و همچنین تبلیغات برنامه ای را شاید بتوان برای برنامه میدون و پایش در نظر گرفت . برنامه هایی همچون جشنواره کارآفرینی نیز تا حدودی توانست نگاه کسب و کارها را به خود جلب نماید.

اما وقتی صحبت از قیاس این برنامه ها با مدل های خارجی آن ها می شود شاید نتوان چندان از این برنامه ها حمایت کرد.

معروفترین برنامه ای که می توان با مدل های ایرانی آن مقایسه کرد برنامه شارک تنک (shark tank) است که یک برنامه آمریکایی می باشد و به نوعی می توان ساختار آن را با برنامه میدون مشابه دانست. این برنامه علاوه بر آمریکا توانسته در سراسر جهان شبیه سازی شود و نمونه های موفقی همچون شارک تنک استرالیا را ایجاد کند. 

کشورهایی همچون استرالیا، امارات ، هند و مصر نیز هم اکنون این برنامه را با همان اسم و حتی همراهی داوران برنامه اصلی در حال بازسازی هستند. 

 برنامه هایی همچون آقای دلار ، نجات یک بیزینس و ... نیز از مدل های دیگر این برنامه ها هستند. 

اما چرا استقبال مخاطب در مدل های خارجی بیشتر بوده است؟

شاید یکی از نقاط ضعف مدل برنامه های کسب و کاری در ایران را در گفت و گو محوری بودن آن ها بتوان دید. 

اکثر برنامه های تهیه شده در صداوسیما برای معرفی مشاغل به گفتگوهایی با مدیران کسب و کارها ، تصاویری از شرکت ها و یا تحلیل کارشناسان از بازارهای اقتصادی ملی و منطقه ای بسنده شده اند.

اکثر بودجه این کارها با سازمان های حمایت گر یا یک بسته حمایتی از سمت تولیدکنندگان برنامه است . 

اگرچه نباید تلاش های این گروه های اقتصادی را نادیده گرفت اما آنچه مخاطب در این برنامه ها می بیند چندان نزدیک دیده نمی شود اکثر کسب و کارها از شاکله کافی برخوردار هستند و به نوعی در کار خود موفق محسوب می شوند و راهنمایی مشاوران بسیار کلی است. 

در برنامه داور محوری همچون میدون سعی شد بسیاری از نواقص برنامه های گفتگو محور حذف شود و با فعالین واقعی عرصه کسب و کار موارد معرفی شده را بررسی کنند و حتی در برخی موارد داوران به صورت مستقل در سرمایه گذاری بر روی ایده ها ورود کردند ولی در نمونه های خارجی کمی فضا متفاوت تر است. 

برنامه حول محور مشاورین و داوران کسب و کاری می چرخد که به صورت مستقیم به کسب و کارها ورود می کنند و از آنجا که مایل به ضرر در این سرمایه گذاری ها نیستند سعی می کنند به صورت واقعی و جزء به جزء موارد را تحلیل و بررسی کنند . 

چالش ها به طور کامل معرفی می شوند ، قراردادهای شراکت بین سرمایه گذار و صاحبین کسب و کار بسته می شود و طبیعتا در صورت شکست کار ، سرمایه گذاران نیز متضرر می شوند و از آنجایی که سرمایه گذاران خود از فعالین و صاحب سرمایه های بزرگ هستند مشکلی در تامین بودجه برای این برنامه ها وجود ندارد و لذا اکثر این برنامه ها به صورت بلند مدت و چند فصلی تهیه می شوند و به خوبی می توان روند رشد و یا افول افراد را در آنها دید. 

این واقعیت محوری و مستند گونه بودن برنامه های خارجی را می توان نقطه قوت آن ها در مقابل برنامه های داخلی دانست.  نقطه قوتی که باعث گسترش آن ها در کشورهای مختلف و ایجاد یک روند تبلیغاتی بزرگ برای آن ها شده است.

نتیجه گیری

برنامه های کارآفرینی ایرانی اگرچه توانسته اند قدم های مثبتی برای روشنگری عرصه کارآفرینی داخلی بردارند و تا حد توان به کسب و کارهای حاضر در برنامه ها کمک کنند ولی در بخش ایجاد جذابیت بصری و جذب مخاطب تا حدودی ناکام مانده اند. 

به نظر می رسد اگر بتوان از حضور سرمایه گذاران داخلی در این برنامه ها بهره برد و چالش های کسب و کارها در سطوح مختلف را به صورت کاملا  موردی و مشخص تحلیل و راهکار برای آن ها پیشنهاد داد در بخش ایجاد جذابیت برای مخاطب نیز به توفیقات خوبی دست خواهند یافت . 

شاید نزدیکترین و موفق ترین طرح داخلی در این مدل را بتوان برنامه «خانه ما» دانست . برنامه ای که به صورت مستندگونه و از نزدیک به چالش های خانواده ها در قالب یکسری آیتم ها پرداخت و بخشی از این برنامه به راه اندازی کسب وکار خانگی اختصاص داشت. 

از آنجایی که این برنامه به صورت مستقیم افرادی از متن جامعه را با مشکلات همه افراد مورد بررسی قرار می داد توانست ارتباط خوبی با مخاطب برقرار کرده و به موفقیت دست پیدا کند، این نشان از ذائقه مخاطب داخلی برای این نوع برنامه ها دارد. ذائقه ای که تا حدودی در برنامه های اقتصادی داخلی در نظر گرفته نشده است و امید است با تغییر دیدگاه برنامه سازان و برنامه ریزان این نوع برنامه ها قدم های مثبتی در بهبود فرهنگ کارآفرینی ایجاد شده و بیشتر بر رفع نیاز مخاطب تاکید شود.

 
خبرنگار: فاطمه محمودی زاوه