دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

سعیده‌سادات فهری| این روزها در ایران بیش از هر زمان دیگری بر لزوم ادامه مذاکره و دیپلماسی تاکید می‌شود؛ از یک‌سو محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‏‏‌جمهور، با تاکید بر اینکه هیچ اختلافی میان میدان و دیپلماسی وجود ندارد، گفت که ممکن است اختلاف‏‏‌نظرهایی در فرآیند تصمیم‌گیری وجود داشته باشد ولی وقتی تصمیمی نهایی و تصویب شد، دیگر اختلاف‏‏‌ها پایان می‏‏‌یابد و اکنون نظر حاکمیت کماکان انجام مذاکره با اقتدار است. از دیگر سو علی لاریجانی، مشاور رهبر معظم انقلاب، به الجزیره گفت: «ما در‌حال‌حاضر در حال بررسی پیام‏‏‌هایی هستیم که از واشنگتن در مورد ازسرگیری مذاکرات دریافت کرده‏‏‌ایم.» در اظهارنظری دیگر سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، تاکید کرد که هیچ راهی جز بازگشت به دیپلماسی و یک راه‌حل مذاکره‌شده و توافق‌شده وجود ندارد و جنگ اخیر این موضوع را بیش از پیش ثابت کرد.
 
دوئل دیپلماسی و جنگ

با توجه به این اظهارنظرها باید در انتظار چه سناریوهایی در خصوص بحث گفت‌‌‌وگوها با واشنگتن باشیم و آیا مذاکرات صرفا در حوزه هسته‌‌‌ای خواهد بود؟ 

کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران، در گفت‌‌‌وگو با روزنامه «دنیای ‌اقتصاد» گفت: «از روزهای اول خاتمه جنگ صحبت از مذاکره همواره در میان بود و گفته می‌‌‌شد که تماس بین عراقچی و ویتکاف، مذاکره‌‌‌کننده آمریکایی، متوقف نشده و حتی صحبت از مذاکرات در اسلو به میان آمد.» احمدی با اشاره به صحبت‌‌‌های آقایان عارف و لاریجانی گفت: «این صحبت‌‌‌ها در تایید همین اعلام آمادگی برای مذاکره است. هرچند شرط ایران این است که آمریکا در جریان مذاکرات دست به حمله نزند که این خود دال بر آمادگی اصولی برای مذاکره است.» کارشناس روابط بین‌الملل تاکید کرد که امروز هیچ راهی جز دیپلماسی وجود ندارد.

احمدی در پاسخ به اینکه مذاکرات در چه موردی خواهد بود، توضیح داد: «موضع آمریکا همواره این بوده که ایران بمب اتم نداشته باشد. در این مدت هم تاکیدش این بود که غنی‌‌‌سازی در خاک ایران انجام نشود. تا آنجا که از موضع‌‌‌گیری‌‌‌های آمریکا پیداست، ظاهرا موضوع دیگری جز بحث هسته‌‌‌ای و غنی‌‌‌سازی فعلا در دستورکار واشنگتن نیست.» دیپلمات باسابقه کشورمان در پاسخ به اینکه آیا واشنگتن مسائل دیگر چون موشکی و منطقه را نیز در این مذاکرات مطرح خواهد کرد یا خیر، گفت درباره برنامه موشکی آمریکا یا نظری نداده یا بحث موشک‌‌‌های قاره‌پیما مدنظرشان بوده است. احمدی درباره احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه یا اسنپ‌‌‌بک گفت: «این مساله نیز به نتیجه مذاکرات هسته‌‌‌ای بستگی دارد؛ زیرا در خصوص فعال‌‌‌سازی اسنپ‌‌‌بک، عدم‌اجرای تعهداتی که در برجام ذکر شده مدنظر است.»

کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه ترامپ احتمالا خواهان یک توافق حداقلی در رابطه با برنامه هسته‌‌‌ای ایران است و می‌‌‌خواهد غنی‌‌‌سازی در ایران انجام نشود، ادامه داد: «در مقابل، ایران تاکید دارد که غنی‌‌‌سازی باید داخل خاک کشور انجام بگیرد. اکنون این احتمال مطرح است که شاید طرفین به یک حد وسط و تعادل دست یابند و یکی از طرفین خواسته طرف دیگر را بپذیرد.» احمدی گفت که در این خصوص بین ترامپ و نتانیاهو اختلاف‌نظر وجود دارد و نخست‌‌‌وزیر رژیم اسرائیل یک سری خواسته‌‌‌های حداکثری در قبال ایران دارد که ترامپ با آنها همراه نیست. فرض بر این است که اگر ایران خوب بازی کند، می‌تواند باعث شود دستورکار ترامپ مبنا قرار بگیرد. دیپلمات باسابقه کشورمان در نهایت تاکید کرد که امروز این مذاکرات و توافق احتمالی بدون شک می‌تواند خطر یک درگیری دیگر را از کشور دور کند.

زمان نباید از دست برود
عبدالرضا فرجی‌‌‌راد، استاد ژئوپلیتیک دانشگاه، نیز به روزنامه «دنیای ‌اقتصاد» گفت: «صحبت‌‌‌های آقایان عراقچی، عارف و لاریجانی بیانگر آن است که ایران در حال حرکت به سمت مذاکره است. یعنی با در نظر گرفتن مذاکرات غیرمستقیم که بین عراقچی و ویتکاف در جریان بوده است، می‌توان گفت شاید آن گفت‌‌‌وگوها به نتیجه‌‌‌ای رسیده که به‌‌تدریج طرفین می‌‌‌خواهند وارد مذاکرات رسمی شوند.» 

فرجی‌‌‌راد با اشاره به صحبت‌‌‌های معاون اول رئیس‌‌‌جمهور مبنی بر اینکه اکنون نظر حاکمیت کماکان انجام مذاکره با اقتدار است، تاکید کرد: «این نشان می‌دهد که تصمیم مذاکره در سطح بالای نظام گرفته شده است. بنابراین نمی‌توان تصور کرد که ایران دیپلماسی را رها کند.»

کارشناس مسائل ژئوپلیتیک در پاسخ به نوع و موضوع مذاکرات نیز توضیح داد: «با توجه به اینکه چند هفته است که مذاکرات به صورت کتبی یا غیرمستقیم بین ایران و آمریکا در جریان بوده، طرفین به توافقی رسیده‌‌‌اند که مذاکراتی را انجام دهند که مرحله مقدماتی آن مورد تایید قرار گرفته است.» فرجی‌‌‌راد با اشاره به اینکه به آمریکا نمی‌توان اعتماد کرد، افزود: «در مذاکرات قبل نیز ویتکاف در پشت میز مذاکرات طرح‌‌‌های ایران را می‌‌‌پذیرفت اما وقتی آنها را به واشنگتن می‌‌‌برد، نظرشان تغییر می‌‌‌کرد.»

به گفته این کارشناس، این احتمال وجود دارد که به‌جز مساله‌‌‌ هسته‌‌‌ای، موارد دیگری هم در مذاکرات مطرح شود. همچنین این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه ترامپ شخصی عجول است، گفت: «بعید است که او بخواهد یک مذاکره چندماهه را با ایران ادامه دهد تا ببیند نتیجه حاصل خواهد شد یا خیر. ضمن اینکه طولانی شدن مذاکرات به نفع ایران هم نیست و اگر تهران بتواند در گفت‌‌‌وگوهایی نسبتا کوتاه‌مدت به توافق برسد، مساله اسنپ‌‌‌بک نیز تا حدود زیادی حل‌‌و‌فصل خواهد شد.» فرجی‌‌‌راد در نهایت تاکید کرد که زمان نباید از دست برود و اگر مذاکره صورت نگیرد یا اگر توافق نشود، احتمالا سناریوی بعدی فعال شدن اسنپ‌‌‌بک توسط اروپا خواهد بود.