عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان با اشاره به اهمیت ثبت جهانی دره خرم‌آباد، اظهار کرد: این نخستین پرونده ایران در حوزه پارینه‌سنگی و دوران پیش از تاریخ است. در حالی‌که تاکنون 28 اثر از کشورمان در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند، اما هیچ‌کدام به این دوره‌های کهن تعلق نداشته‌اند.

وی افزود: سازمان‌های بین‌المللی همچون یونسکو و ایکوموس همواره به‌دنبال شناسایی و ثبت آثاری مرتبط با پیشینه انسان، تاریخ، فرگشت و زیست بشر در دوران پیشاتاریخ بوده‌اند، اما تاکنون هیچ کشوری به‌صورت جدی در این زمینه اقدام نکرده بود. از این‌رو، ایران با ارائه پرونده دره خرم‌آباد، توانست توجه نهادهای بین‌المللی را به خود جلب کند و این اثر با سرعت و اهمیتی ویژه در دستور ثبت جهانی قرار گرفت.

مدیرکل میراث فرهنگی لرستان با اشاره به اهمیت علمی و بی‌نظیر این دره، تصریح کرد: در تاریخ بشر، بازه‌هایی از زمان به‌صورت گنگ و ناشناخته باقی مانده‌ است؛ دره خرم‌آباد با برخورداری از لایه‌های متعدد زیستی، توالی فرهنگی و تنوع شواهد انسانی، توانسته این خلأهای تاریخی را تا حد زیادی پر کند. مطالعه این منطقه نقش مهمی در شناخت روند تکامل بشر داشته و در نبود آن، بخش قابل‌توجهی از این مسیر همچنان مبهم باقی می‌ماند.

حسن‌پور این دره را نقطه اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا دانست و گفت: این منطقه در مسیر مهاجرت انسان‌های اولیه از آفریقا به دیگر نقاط جهان قرار داشته و بدون شناسایی و بررسی آن، مسیر مهاجرت انسان هوشمند همچنان ناشناخته می‌ماند.

وی با اشاره به یافته‌های باستان‌شناسی غار «یافته» در لرستان اظهار کرد: تاکنون دو گونه انسانی شامل نئاندرتال و انسان هوشمند (هموساپین) در این منطقه شناسایی شده‌اند که انسان امروزی از شاخه هموساپین است. 

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان بیان کرد: نخستین شواهد تاریخی حضور انسان هوشمند در ایران، در غار یافته به‌دست آمده و قدمت آن به بیش از 63 هزار سال می‌رسد که سندی معتبر از تاریخ‌نگاری دقیق و علمی این منطقه به شمار می‌رود.

وی در ادامه به یکی از یافته‌های مهم در غار یافته اشاره کرد و افزود: یکی از پرسش‌های دیرین انسان آن بوده که از چه زمانی به استفاده از زیورآلات و مفاهیم تزئینی روی آورده است.

حسن‌پور افزود: در حالی‌که اروپا خود را آغازگر این مسیر می‌دانند، در جریان کاوش‌های سال‌های 1388 و 1389 به سرپرستی پروفسور مارسل اوت، دندان نیش گوزنی در این غار کشف شد که بر روی آن بند رد شده بود و به‌عنوان گردنبند استفاده می‌شده است، این یافته که بیش از 40 هزار سال قدمت دارد، از نخستین شواهد استفاده بشر از زیورآلات محسوب می‌شود.

مدیرکل میراث فرهنگی لرستان این موفقیت را افتخاری بزرگ برای ایران دانست و گفت: اطلاع جهانی از چنین ظرفیت منحصربه‌فردی، فرصتی بی‌نظیر برای توسعه گردشگری در لرستان فراهم می‌کند. با ثبت جهانی دره خرم‌آباد، این منطقه در نقشه‌های یونسکو قابل شناسایی خواهد بود و گردشگران خارجی می‌توانند آن را هدف سفر خود قرار دهند؛ چیزی که تا پیش از این، از آن محروم بوده‌ایم.

وی یادآور شد: تاکنون حضور گردشگران خارجی در لرستان به‌صورت پیوسته و بلندمدت محقق نشده است، در حالی‌که پیش از انقلاب اسلامی، دره خرم‌آباد به‌عنوان پایگاه مطالعات باستان‌شناسی خاورمیانه شناخته می‌شد و طی پنج سال، پژوهشگران برجسته‌ای از سراسر دنیا در این منطقه مستقر بودند. این حضور علمی خود موجب ارزآوری و ارتقای جایگاه فرهنگی لرستان بود.

حسن‌پور امنیت منطقه را نیز وابسته به ثبت‌های جهانی دانست و گفت: ورود آثار تاریخی به فهرست جهانی یونسکو، زمینه‌ساز حمایت‌های بین‌المللی از آن‌هاست که نه‌تنها امنیت فرهنگی و تاریخی منطقه را افزایش می‌دهد، بلکه شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی آن را نیز ارتقا می‌بخشد.

وی به روند ثبت جهانی مجموعه فلک‌الافلاک نیز اشاره کرد و توضیح داد: این پرونده با عنوان «مجموعه فلک‌الافلاک» معرفی شد که شامل قلعه، پل‌های تاریخی، بناهای پیرامونی، رودخانه و چشمه‌های اطراف آن است که برای جلوگیری از ایرادات احتمالی، تپه‌ای نیز به محدوده قلعه افزوده شد که مورد تأیید ایکوموس قرار گرفت و ارزش جهانی آن به رسمیت شناخته شد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان گفت: البته شرط نهایی ثبت قطعی، انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در این محدوده و انتشار نتایج آن در مجلات علمی بین‌المللی است، در واقع اگرچه ثبت جهانی مجموعه انجام شده، اما همچنان امکان افزودن عناصر جدید به آن وجود دارد.