ایرنا/ بحران ریزگردها و بیابان‌زایی سال‌ها نفس خراسان شمالی را گرفته بود اما دولت با اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی گسترده به دنبال بازگرداندن جان تازه به این سرزمین است. راهی طولانی اما امیدوارکننده برای مهار این تهدید زیست‌محیطی.

خراسان شمالی سال‌هاست در میانه دو جبهه نفس می‌کشد از یک‌سو طوفان‌های موسمی که گرد و خاک را از بیابان‌های همجوار به جان شهرها می‌اندازند و از سوی دیگر فرسایش شدید خاک و کاهش پوشش گیاهی که نفس زمین را گرفته است در چنین شرایطی دولت با طرح‌های گسترده بیابان‌زدایی به میدان آمده تا هم طبیعت را زنده کند و هم سلامت مردم را حفظ کند.

نشانه‌های تغییر در افق خاکستری استان دیده می‌شود از ورودی شهرها تا دل کویرهای خشکیده نهال‌هایی سر از خاک بیرون زده‌اند تاغ و قره‌داغ و آتریپلکس اکنون دیگر فقط نام‌هایی در کتاب‌های منابع طبیعی نیستند بلکه واقعیتی زنده‌اند که آرام‌آرام خاک را مهار می‌کنند و ریشه در امید دارند.

استان خراسان شمالی بیش از ۲ میلیون هکتار گستره منابع طبیعی دارد که حدود ۱۸۳ هزار هکتار آن در زمره اراضی بیابانی دسته‌بندی می‌شود بیشتر این اراضی در شهرستان‌های جاجرم اسفراین و گرمه قرار دارند مناطقی که همواره کانون‌های گرد و غبار بوده‌اند و حالا هدف عملیات گسترده بیابان‌زدایی قرار گرفته‌اند.

کارشناسان معتقدند منشا بخش عمده ریزگردها در استان از همین اراضی بدون پوشش گیاهی است جایی که خاک در برابر باد بی‌دفاع رها شده و هر نسیمی آن را به هوا می‌برد منابع طبیعی با اجرای طرح‌های نهال‌کاری و مهار رواناب توانسته‌اند بخشی از این خاک‌ها را تثبیت کنند.

احیای هشت هزار هکتار بیابان با گونه‌های مقاوم

رییس اداره بیابان منابع طبیعی خراسان شمالی از احیای بیش از هشت هزار هکتار اراضی بیابانی خبر می‌دهد این اراضی با کاشت گونه‌های مقاوم به کم‌آبی بازسازی شده‌اند و اکنون به‌جای شن روان و نمک‌زار نشانه‌هایی از حیات دیده می‌شود.

برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی نیز روند بیابان‌زایی را سرعت داده است سفره‌هایی که در نبود بارش و با بهره‌برداری نادرست به مرز خشک شدن رسیده‌اند و باعث فرونشست خاک شده‌اند دولت در این زمینه با اجرای طرح‌های آبخیزداری و ذخیره نزولات جوی تلاش کرده فشار بر منابع آب را کاهش دهد.

فرسایش خاک در خراسان شمالی بالاتر از میانگین کشوری گزارش شده است میانگینی که در کشور حدود ۱۵ تن در هکتار است اما در این استان به ۱۷ و نیم تن می‌رسد بخشی از این فرسایش ناشی از دخالت‌های انسانی مانند چرای بی‌رویه تخریب مراتع و کشاورزی ناپایدار است.

۱۰۲ هزار هکتار طرح در دست اجرا

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان از اجرای ۱۰۲ هزار هکتار طرح احیا و اصلاح اراضی بیابانی خبر می‌دهد طرح‌هایی که شامل نهال‌کاری مراقبت آبیاری قرق و مشارکت جوامع محلی است و با رویکرد توسعه پایدار دنبال می‌شود.

در قالب طرح ملی کاشت یک میلیارد درخت سال گذشته بیش از دو میلیون و ۷۰۰ هزار نهال در استان تولید شد این اقدام در کنار احیای مراتع و تثبیت خاک می‌تواند گامی بلند در جهت کاهش ریزگردها باشد و زیست‌بوم آسیب‌دیده شمال شرق ایران را به مسیر احیا بازگرداند.

مراتع زنده برای کشاورزان و دامداران به‌معنای امنیت معیشتی است و درختان کاشته‌شده نه‌فقط گرد و غبار را مهار می‌کنند بلکه زمینه‌ای برای بازگشت زندگی به روستاها فراهم می‌سازند دولت با تکیه بر ظرفیت مردمی در تلاش است تا بیابان‌زدایی را به یک جریان مستمر تبدیل کند نه پروژه‌ای مقطعی.

مناطقی چون کال‌شور که سال‌ها به‌عنوان یکی از کانون‌های خطرناک بیابان‌زایی شناخته می‌شد اکنون در مسیر احیا قرار گرفته‌اند طرح‌های مشارکتی با حضور بهره‌برداران محلی و سازمان‌های مردم‌نهاد به نتایجی مثبت رسیده است.

در ورودی شهرهایی مانند اسفراین درق گرمه و جاجرم امروز دیگر تصویر غالب زمین‌های خشک نیست بلکه چشمه‌های سبز نوپا هستند که در سکوت خاک می‌رویند و از مبارزه‌ای سبز علیه بیابان‌زایی خبر می‌دهند.

اگرچه راه مقابله با بیابان‌زایی هنوز طولانی است اما گام‌هایی که برداشته شده از جدیت دولت در عمل به وعده‌ها حکایت دارد گام‌هایی که با تکیه بر علم اراده و مشارکت مردم در حال شکل دادن به آینده‌ای سبزتر برای خراسان شمالی است.