فرهیختگان/خروج ورزشگاه آزادی تهران از روند برگزاری مسابقات فوتبال و بازسازی آن در چند ماه اخیر از یک موضوع صرفا ورزشی به یک چالش اقتصادی-اجتماعی تبدیل شده است.

مقایسه کیفیت بد ورزشگاه شهدای شهر قدس (که جایگزین ورزشگاه آزادی بوده) در قیاس با کیفیت و استاندارد بالای ورزشگاه‌های مدرن کشورهای حاشیه خلیج‌فارس اخیرا برای جامعه ایران حرف و حدیث‌های زیادی در بر داشته است.
بسیاری از فوتبال‌دوستان معتقدند ورزشگاه آبروی هر کشور بوده و دولت‌ها نباید با برند خود شوخی کنند. این موضوع برای اقتصاددانان نیز محل بحث و تأمل بوده است. اقتصاددانان که از سال‌ها پیش درخصوص روند کند سرمایه‌گذاری در کشور و به‌ویژه پیشی گرفتن استهلاک سرمایه از سرمایه‌گذاری در دهه سوخته 90 هشدار داده و نگرانی خود را ابزار کرده بودند، حالا نیز معتقدند برای عبور از این وضعیت که ورزشگاه یکی از آن چالش‌هاست، باید رشد اقتصادی بالایی داشته باشیم، چالش تحریم‌ها باید از بین رفته یا تعدیل شود تا از این مرحله عبور کنیم.
از این کلیات که بگذریم، بررسی‌ها نشان می‌دهد اولین هدف‌گذاری دولت (خبر اعلامی وزیر ورزش) که ساخت ورزشگاه 110 هزار نفری است، در سطح دنیا چندان مخاطب و طرفداری نداشته و تمایل اغلب کشورها و دولت‌های محلی به احداث ورزشگاه‌های کم‌خرج‌تر با ظرفیت 50 تا 70 هزار و بعضا 75 هزار نفری است. دلیل آن افزایش پلکانی هزینه‌های ساخت و نگهداری با افزایش ظرفیت ورزشگاه است. درخصوص هزینه‌ها، معمولا هزینه‌های احداث پروژه‌های لوکس 350 تا 700 میلیون دلار و پروژه‌های کم‌خرج‌تر بین 150 تا 200 میلیون دلار بوده و مدت زمان احداث نیز در دنیا عمدتا تا چهار سال است. درمجموع نباید وزارت ورزش بدون برنامه و تحت شرایط احساسی فعلی تصمیم بگیرد و پروژه‌ای را کلید بزند که در دوره سالمندی دهه شصتی‌ها به بهره‌برداری برسد. توجه داشته باشیم طول مدت اتمام پروژه‌های عمرانی در ایران از 10 سال در اواخر دهه 80 به 16 تا 17 سال در سال‌های اخیر رسیده است. 

نگاهی به آمارهای بین‌المللی درخصوص هزینه ساخت ورزشگاه‌ها نشان می‌دهد این هزینه‌کردها به چند مولفه بستگی دارد. اول طول زمان اجرای پروژه است. هرچه زمان پروژه طولانی‌تر شود، با افزایش تورم، هزینه‌های احداث نیز افزوده خواهد شد. همچنین لوکس بودن یا لوکس نبودن ورزشگاه و خدمات جانبی نیز تاثیر زیادی در افزایش هزینه‌های احداث دارد. برای نمونه در کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس که پول نفت دست آنها باد کرده، هزینه احداث از همه‌جای دنیا بیشتر بوده و حتی اعتراض فیفا را نیز در پی داشته است.

در جام‌جهانی 2022 قطری‌ها برای استادیوم بین‌المللی خلیفه که ظرفیت آن نزدیک به 46 هزار نفر بوده، حدود 374 میلیون دلار هزینه کرده‌اند. قطری‌ها برای ورزشگاه 45 هزار نفری احمد‌بن‌علی 360 میلیون دلار، برای ورزشگاه 69 هزار نفری البیت ۸۴۷ میلیون دلار، برای ورزشگاه 20 هزار نفری الجنوب 656 میلیون دلار، برای استادیوم 40 هزار نفری شهر آموزش 700 میلیون دلار و همچنین برای ورزشگاه 80 هزار نفری لوسیل ۷۶۷ میلیون دلار هزینه کرده‌اند. 

مورد قابل تأمل دیگر، احداث ورزشگاه 115 هزار نفری «استادیوم حسن دوم» در مراکش است که این کشور با هدف برگزاری جام‌جهانی 2030 در کنار کشورهای اسپانیا و پرتغال قصد احداث آن را دارد. این ورزشگاه لوکس هزینه 455 میلیون دلاری برای مراکش خواهد داشت و طی 4 سال آینده قرار است احداث آن به اتمام برسد. در آمریکا نیز هزینه احداث و بازسازی ورزشگاه‌ها نسبتا بالاست. اما در کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین هزینه‌ها بازهم وابسته به میزان لوکس بودن پروژه است. آن‌طور‌که در جدول آمده، احداث ورزشگاه‌های 50 تا 75 هزار نفری در سطح جهان در حالت نرمال و پروژه‌های غیرلوکس، هزینه‌ای بین 100 تا 150 میلیون دلار داشته و در پروژه‌های لوکس 350 تا 700 میلیون دلار هزینه در بردارد. همچنین در مورد مدت‌زمان اجرای پروژه عمدتا شروع تا اتمام پروژه 4 سال طول می‌کشد. البته این درحالی است که در ایران احداث ورزشگاه‌ها بعضا در بهترین حالت 10 سال و در بدترین 15 تا 20 سال نیز طول می‌کشد.