ملیحه نقدی، معاون بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی زنجان به بیان اقدامات انجام‌شده توسط معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زنجان با هدف مراقبت و پیشگیری از بیماری‌های منتقله توسط پشه آئدس، بخصوص بیماری تب دانگ پرداخت و راه‌اندازی اولین آزمایشگاه تخصصی حشره‌شناسی در زنجان را از جمله این اقدامات دانست.

وی ادامه داد: تهیه و ارسال محتوای آموزشی برای آموزش مردم از طریق خانه‌ها و پایگاه‌های بهداشت در راستای مقابله با استقرار پشه آئدس و تقویت مراقبت بیماری تب دانگ براساس نظام مراقبت سندرمیک در مراکز بهداشتی و درمانی تحت پوشش از دیگر اقدامات پیشگیرانه است.

نقدی با بیان اینکه بررسی حشره‌شناسی پشه آئدس در مناطق پرخطر در همه شهرستان‌های استان در حال انجام است، اظهار کرد: این بررسی‌ها به‌صورت تشدیدیافته در شهرستان طارم انجام می‌شود.

او با اشاره به اینکه دو نوع پشه آئدس اعم از اجیپتی و آلبوپیکتوس ناقل اصلی بیماری تب دانگ هستند که نوع اجیپتی در مناطق گرمسیر گسترش بیشتری دارد، بیان کرد: آئدس آلبوپیکتوس که در حال حاضر در استان‌های شمال و شمال‌غرب کشور از جمله گیلان، مازندران، اردبیل و آذربایجان شرقی صید شده است، قابلیت تطبیق بسیار بالایی با محیط دارد و تخم آن درجه حرارت زیر صفر را تحمل می‌کند و به همین دلیل گسترش بیشتری در مناطق معتدله دارد.  

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زنجان گفت: آئدس آلبوپیکتوس عمدتاً برون‌زی است و از انسان و بسیاری حیوانات اهلی و وحشی خون‌خواری می‌کند و برخلاف آئدس اجیپتی، شدت طغیان بیماری در مناطقی که فقط آئدس آلبوپیکتوس وجود دارد عموماً کمتر است.

وی ظروف محتوی آب در اطراف خانه‌ها یا دورتر را مناسب‌ترین محیط برای تخم‌گذاری آئدس آلبوپیکتوس دانست و افزود: این‌گونه از پشه‌ها عمدتاً در اوایل صبح و هنگام غروب قبل از تاریکی هوا خونخواری می‌کنند.

او سازگاری پشه‌های آئدس با بیشتر مناطق جغرافیایی کشور را از چالش‌های موجود در مقابله با پشه‌های آئدس دانست و اظهار کرد: مقاومت تخم در مقابل خشکی هوا (زنده ماندن تخم در محیط خشک تا ۴۰۰ روز)، مقاومت ناقل به بیشتر سموم موثر بر حشرات و احتمال انتقال ویروس از پشه ناقل به تخم‌ها و نسل‌های بعد از دیگر چالش‌های موجود است.

وی به انواع روش‌های حفاظت در برابر پشه‌های آئدس اشاره کرد و افزود: یکی از این روش‌ها، حفاظت فردی است که روشی ساده و ارزان و بدون نیاز به متخصص باشد و فقط با آموزش و تجربه قابل انجام است و در آن استفاده از پشه‌بند (ساده یا آغشته به سم با روزنه‌های مناسب)، حفاظ‌های توری درها و پنجره‌ها، پوشیدن لباس مناسب (روشن، بلند و گشاد) و استفاده از دورکننده‌ها یا کشنده حشرات روی مناطق باز پوست توصیه می‌شود.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زنجان حفاظت جمعی را از دیگر روش‌های حفاظت در برابر پشه‌های آئدس ارزیابی و بیان کرد: حفاظت جمعی به معنی حفاظت کل جامعه از مواجهه با ناقلان است که دشوارتر بوده و در آن لازم است عوامل مختلفی مانند گونه‌های ناقل و رفتار آنها، فرهنگ محلی جامعه، قابلیت اجرا، هزینه‌ها و ... مدنظر قرار گیرد.

وی با بیان اینکه انواع روش‌های کنترل ناقلان با هدف حفاظت جمعی شامل مبارزه فیزیکی و مکانیکی، مبارزه بیولوژیک، مبارزه شیمیایی و روش تلفیقی است، اظهار کرد: کنترل فیزیکی و بهسازی محیط، سالم‌ترین روش مبارزه با ناقلین است، زیرا احتمال به‌دست آوردن نتایج دائمی با کمترین آسیب به موجودات غیرهدف (انسان، دام، طیور و گیاهان) در این روش بیشتر است.

نقدی بیان کرد: زه‌کشی اراضی، پر کردن چاله‌ها و گودال‌ها، از بین بردن آب‌های راکد، تغییر شیب آب، جلوگیری از ورود فاضلاب‌ها به زمین‌های کشاورزی، دفع مرتب و بهداشتی زباله‌ها و فضولات، رعایت اصول بهداشت خانه‌ها و اماکن عمومی، پوشاندن درز دیوارها، شهرسازی در محل‌های مناسب و ... می‌تواند در کنترل حشرات مفید واقع شود.

وی درباره کنترل بیولوژیکی پشه‌ها، گفت: این روش با وارد کردن دشمنان طبیعی پشه‌ها از جمله حیوانات صیاد پشه‌ها مانند ماهی‌های لاروخوار، باکتری‌های لاروکش، کرم‌های نماتود و همچنین عوامل بیماری‌زای پشه‌ها مانند انگل‌ها و قارچ‌هاست. در استفاده از این روش اطلاعات زیست‌شناسی، حشره‌شناسی و شناخت شرایط محیطی ضرورت دارد.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زنجان با بیان اینکه استفاده از حشره‌کش‌های شیمیایی در مبارزه با ناقلان تقریباً همیشه به‌عنوان آخرین راهکار توصیه می‌شود، افزود: سموم مورد استفاده می‌تواند در درازمدت خساراتی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به جوامع انسانی وارد کند، ولی گاهی مبارزه شیمیایی به‌عنوان تنها روش است و در اپیدمی‌ها و طغیان‌ها ناچار به استفاده از سموم شیمیایی خواهیم بود.