ایرنا/ سال های متمادی کاهش نزولات آسمانی و وقوع خشکسالی همراه با برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی، دشت های استان پر آب کهگیلویه و بویراحمد را در در آستانه بحران قرار داده است و هم اینک هم خطر وقوع فرونشست ۱۶ دشت استان را تهدید می کند.

کارشناسان ۲ عامل تغییر اقلیم و دخالت های بی رویه انسان را از مهم‌ترین عوامل فرونشست زمین در کشور می دانند.
در طول دهه‌های گذشته، بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی به دلیل خشکسالی‌های دائمی به طور چشمگیری افزایش یافته و منجر به تخلیه آبخوان ها شده است.
استخراج بیش از حد آب‌های زیرزمینی از علل اصلی فرونشست زمین است.
فشاری که در برداشت از منابع آب زیر زمینی وارد می‌کنیم و از سوی دیگر قابلیت نشست زمین در آبخوان‌ها و سفره‌های آب زیر زمینی، برهم‌کنشی را ایجاد می‌کنند که موجب می‌شود نرخ نشست زمین، جابه‌جا و سال به سال متغیر شود.
وقوع خشکسالی‌های مداوم، تغییرات اقلیمی و استفاده بیش از اندازه از منابع آبی، بخصوص چاه های غیر مجاز، وضعیت آب کهگیلویه و بویراحمد را بحرانی کرده است و هر روز دشت‌های این استان تشنه‌تر از قبل می‌شود.
کهگیلویه و بویراحمد با دارا بودن یک درصد مساحت و جمعیت کشور در جنوب غربی ایران به علت برخورداری از شرایط آب و هوایی مساعد بیش از ۱۰ درصد از روان آب های کشور را به خود اختصاص داده است.
براساس برآوردهای سازمان جهاد کشاورزی ، ۲ میلیارد مترمکعب آب برای مصرف کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد در افق بلند مدت مورد نیاز است.
کاهش میزان بارندگی های در دو سال اخیر نسبت به میانگین ۲۵ ساله در استان کهگیلویه و بویراحمد ضرورت مدیریت مصرف آب به ویژه در بخش پرمصرف کشاورزی به عنوان مهمترین حوزه تامین معیشت مردم این استان را بیشتر کرده است.
سهم استفاده از آب در حوزه کشاورزی و بخصوص منابع آب زیرزمین بخصوص چاه در کشور و کهگیلویه و بویراحمد نزدیک به ۹۰ درصد است در این راستا با توجه به کاهش نزولات آسمانی و هشدار مسئولان منابع آبی ضرورت مدیریت مصرف آب بخصوص آبهای زیرزمین را بیشتر کرده است.
براساس آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران، ۳۱۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در سطح کشور وجود دارد که سالانه از آنها ۵۷ میلیارد مترمکعب آب اضافه استحصال می‌شود.
تعداد چاه‌های نیمه عمیق غیرمجاز ۲۰۰ هزار و عمیق غیرمجاز ۱۱۰ هزار حلقه اعلام شده است که منابع آبی کشور را پمپاژ می‌کنند.
سالانه در ایران برای تأمین آب آشامیدنی، صنعت و کشاورزی ۹۶ میلیارد متر مکعب آب مصرف می‌شود که از این رقم ۵۶.۵ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی است که این میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی حدود ۶۰ درصد از مصرف کل آب کشور را شامل می‌شود.
دشت های کهگیلویه و بویراحمد در آستانه مرحله بحرانی و فوق بحرانی
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه‌ و بویراحمد گفت: این استان تنها استانی است که دشت های آن آزاد است و هنوز به مرحله بحرانی و فوق بحرانی نرسیده است یعنی در کشور سه نوع دشت های آزاد، ممنوعه و ممنوعه بحرانی وجود دارد.
آرش مصلح ابراز کرد: در این استان چون مدیریت آب به درستی انجام گرفته است کمترین کسری آب مخزن زیرزمینی کشور را داریم اما چون تعداد بهره برداران آب زیاد شده است و سه هزار و ۵۰۰ حلقه چاه در استان وجود دارد.
وی ادامه داد: در شرایط فعلی نسخه استان دیگر چاه نیست و استفاده از بارش ها و مهار آب های روان است اگر می خواهیم وضعیت دشت های استان بحرانی و فوق بحرانی نشود باید طرح های سدسازی و انتقال آب همچون سد تنگ سرخ، آبریز، دهدشت غربی، امامزاده جعفر، تنگ انگشترک، سقاوه و سرپری تکمیل شود.
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه‌ و بویراحمد بیان کرد: با تکمیل این طرح ها کشاورزی دیگر نیاز به استفاده از چاه آب ندارد البته اگر پروژه های آب استان تکمیل نشوند احساس خطر جدی برای منابع آب زیرزمینی می شود.
تکمیل طرح های آب شاه کلید ممانعت از تشنگی دشت ها
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه‌ و بویراحمد گفت: اگر پروژه های نیمه تمام طرح های آب استان تمام شوند دیگر کشاورزان حاضر به استفاده از چاه نیستندو هم اینک آب منطقه ای استان ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برای تکمیل ۶۰ طرح در حال اجرا و مورد مطالعه نیاز دارد.
وی تاکید کرد: اگر این اعتبار تخصیص یابد، در مدت یک سال استان قادر است درآمدزایی کند و این پول را به استان برگزداند در حالی که نرم دنیا چهار سال برای برگشت سرمایه است.
مصلح ابراز کرد: ما محتاج همکاری کشاورزان در استان هستیم تا ۱۶ دشت استان به شریط بحرانی نرسند.
مدیرعامل آب منطقه‌ای کهگیلویه‌ و بویراحمد افزود: این استان تا به امروز به واسطه هفت طرح کنترل سیلاب، استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار، نصب کنتور بر روی چاه و تغذیه مصنوعی توانسته مانع از وضعیت بحرانی دشت های استان شود، همین طرح ها سبب شده سیلاب کنترل و به سفره های زیرزمینی تزریق شوند.
مصلح تاکید کرد: ۱۶ هزار هکتار شبکه آبیاری در این استان وجود دارد که به جای چاه از آب کنترل شده رودخانه ها استفاده می کنند.
نفس های آخر دشت های کهگیلویه
رئیس اداره منابع آب شهرستان های کهگیلویه و لنده گفت: بر اساس ارزیابی کارشناسان اکثر دشت های کهگیلویه در شرایط بحرانی فرونشست هستند.
سید هادی خاضعی با اشاره به افت سطح ایستابی دشت‌های این شهرستان، ادامه داد: باتوجه‌به کاهش بارش‌ها و به‌تبع آن عدم تغذیه آبخوان‌های شهرستان و همچنین برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، شاهد افت سطح ایستابی در همه‌ی دشت‌های شهرستان هستیم‌.
وی تصریح کرد: طبق تأکیدات و گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، سقف کف‌شکنی برای چاه‌های کشاورزی در مناطقی که به لحاظ فرونشست بحرانی یا بسیار شدید هستند ممنوع شده است.
خاضعی ادامه داد: براین‌اساس نیز وزارت نیرو به شرکت‌های آب‌ منطقه‌ای استان‌های سراسر کشور این دستورالعمل را ابلاغ کرده که از کف‌شکنی چاه‌های کشاورزی در مناطق بحرانی جلوگیری شود.
رئیس اداره منابع آب شهرستان‌های کهگیلویه و لنده با بیان اینکه باتوجه‌به دستورالعمل فوق، کف‌شکنی چاه‌های کشاورزی در مناطق مذکور ممنوع اعلام شده است، تاکید کرد: تا رفع این فرونشست‌ها این ممنوعیت‌ها ادامه‌دار خواهد بود.
خاضعی به اقدامات حفاظتی در بخش آب اشاره کرد و از اجرای طرح تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی به‌عنوان اقدام تأثیر گذار در راستای صیانت از منابع آب شهرستان نام برد.
وی تصریح کرد: بخشی از این اقدامات شامل انسداد و مسلوب المنفعهکردن چاه‌های غیرمجاز، جلوگیری از کف شکنی‌های چاه‌های مجاز، نصب کنتر های هوشمند و حجمی، استقرار گروه‌های گشت و بازرسی، اجرای پروژه تغذیه مصنوعی و بخش سیلاب، برگزاری مستمر جلسات شورای حفاظت شهرستان است.