دنیای اقتصاد/متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست

پنج هفته پیش، وزیر خارجه روسیه، سرگئی لاوروف یک سخنرانی معمولی ایراد کرد که در آن ایالات متحده «هژمونیک و خودخواه» را در راس «کل غرب» به باد انتقاد گرفت. جهان‌بینی این دیپلمات کهنه‌کار ۷۴ساله از آن زمان تاکنون دستخوش تغییرات اساسی شده است. «آنتون ترویانوسکی» در گزارشی برای نیویورک‌تایمز نوشت، لاوروف در مصاحبه‌ای با تلویزیون دولتی روسیه در روز یکشنبه (۱۲اسفندماه)، بلاهایی را که اروپا - نه آمریکا - بر سر جهان آورده است، فهرست کرد. در گفتار او، ایالات متحده از «مغز متفکر شیطانی» به «نظاره‌گر بی‌گناه» تبدیل شده بود.

 لاوروف گفت: «استعمار، جنگ‌ها، جنگ‌های صلیبی، جنگ کریمه، ناپلئون، جنگ جهانی اول و هیتلر. اگر با نگاه به گذشته به تاریخ بنگریم، خواهیم دید آمریکایی‌ها هیچ نقش تحریک‌کننده‌ای ایفا نکردند، چه رسد به اینکه آتش‌بیار معرکه باشند.»

درحالی‌که پرزیدنت ترامپ دهه‌ها سیاست خارجی ایالات متحده را وارونه می‌کند، نوسان سرگیجه‌آور دیگری در روسیه -هم در کرملین و هم در تلویزیون دولتی- در حال وقوع است. پیام جدید این است: «ایالات متحده بد نیست.» تقریبا یک شبه، این اروپا - نه ایالات متحده - است که در روایت روسیه به منبع بی‌ثباتی تبدیل شد. «دیمیتری کیسلیوف»، مجری برنامه یکشنبه‌شب در برنامه هفتگی خود در شبکه «روسیه۱» در سخنانی اعلام کرد که به جای اروپا این «تروئیکای بزرگ» متشکل از ایالات متحده، روسیه و چین است که «ساختار جدید جهان» را تشکیل خواهند داد.

برای بیش از یک دهه، ایالات متحده سوژه اصلی ماشین تبلیغاتی کرملین بود: «هژمون»، «عروسک‌ گردان» و «استاد آن سوی اقیانوس». این کشور با سوق دادن اروپایی‌ها، اوکراینی‌ها و تروریست‌ها به درگیری با مسکو به دنبال نابودی روسیه بود.

پس از بازگشت ترامپ به کاخ سفید، مقامات روسی ابتدا گفتند چیز زیادی تغییر نخواهد کرد. لاوروف در سخنرانی ۳۰ژانویه با مقایسه دولت ترامپ و بایدن گفت: «تفاوت، به غیر از اصطلاحات، اندک است.» اما پس از آن تماس تلفنی در ۱۲فوریه بین ترامپ و پوتین، مذاکرات بین کاخ سفید و کرملین در عربستان، رای‌گیری در سازمان ملل که در آن آمریکا در کنار روسیه قرار گرفت و سرزنش ولودیمیر زلنسکی در دفتر بیضی شکل همه چیز تغییر کرد.

در عرض چند هفته، مشخص شد که دومین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ پتانسیل همراهی با یک سیاست خارجی طرفدار روسیه را نسبت به دوره اول دارد. پوتین این تغییر لحن را رهبری کرده است. رهبری که غرب به رهبری آمریکا را به‌دلیل تلاش برای «تجزیه و غارت روسیه» مورد انتقاد قرار می‌داد، هفته گذشته پیشنهاد کرد که ایالات متحده فلزات کمیاب روسیه را استخراج و به توسعه تولید آلومینیوم در سیبری کمک کند. این بخشی از تماس پوتین با ترامپ بود؛ زیرا رئیس‌جمهور آمریکا پتانسیل کسب ثروت هنگفت از منابع روسیه را پنهان می‌کرد.

روز جمعه، ساعاتی قبل از اینکه ترامپ همتای اوکراینی خود را در کاخ سفید مورد شماتت قرار دهد، پوتین پیام جدید و «آمریکا دوستانه» خود را در غیر محتمل‌ترین مکان به صدا درآورد: نشست سالانه آژانس اطلاعات داخلی روسیه (F.S.B) که پیشرو در جنگ سایه روسیه علیه غرب بود. پوتین گفت که مذاکرات با دولت ترامپ «الهام‌بخش امیدهای خاصی است» و آن را به‌دلیل «عمل گرایی»اش تحسین کرد و از جاسوسان حاضر خواست تا در برابر تلاش‌ها برای «برهم زدن یا به خطر انداختن گفت‌وگوی آغازشده» مقاومت کنند.

این دگرگونی در روابط با واشنگتن به قدری شدید است که تلویزیون دولتی روسیه روز یکشنبه خبرنگاری را نشان داد که از سخنگوی کرملین می‌پرسید چگونه ممکن است که «یکی دو ماه پیش علنا می‌گفتیم با هم دشمن هستیم؛ اما اکنون به این سرعت نگرش عوض شده است؟» دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین تعجب از این تغییر را چنین پاسخ داد: «در واقع نمی‌توان این را تصور کرد.» وی افزود: سیاست خارجی آمریکا اکنون «از بسیاری جهات با دیدگاه ما مطابقت دارد.» برخی از مفسران در حال لایروبی سابقه تاریخی هستند. آنها به زمانی می‌روند که کاترین کبیر از کمک به بریتانیا برای سرکوب انقلاب آمریکا امتناع کرد. دیگران می‌گویند این «رای‌دهنده آمریکایی» است که تغییر کرده است. «کارن شاخ نظروف»، فیلم‌ساز، یکی از فعالان برنامه تلویزیونی دولتی هفته گذشته گفت: «مردم آمریکا از امپراتوری جهانی خسته شدند.»