تسنیم/ مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با اشاره به اینکه حدود ۲۵ درصد مردم ایران به نوعی اختلال روانپزشکی مبتلا هستند، از فعالیت ۹۷ مرکز سلامت روانی اجتماعی (سراج) در کشور خبر داد.

هفته اول اردیبهشت به عنوان هفته سلامت نامگذاری شده است، سلامت روان، یکی از پایه‌های اصلی سلامت انسان و عامل مؤثر در کیفیت زندگی فردی و اجتماعی است. 

بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سلامت روان، حالتی از رفاه است که در آن فرد توانایی‌های خود را می‌شناسد، می‌تواند با استرس‌های معمول زندگی کنار بیاید، به‌طور مؤثر و مفید کار کند و در جامعه خود مشارکت داشته باشد. این تعریف، سلامت روان را فراتر از نبود بیماری روانی دانسته و بر توانمندی فرد در مواجهه با چالش‌های زندگی تأکید دارد.

با توجه به افزایش روزافزون فشارهای روانی، اضطراب، افسردگی و اختلالات روانی در جوامع مختلف، اهمیت توجه به سلامت روان در سیاست‌گذاری‌های سلامت عمومی بیش از گذشته احساس می‌شود چرا که سلامت روان نه‌تنها با کارایی فردی و بهره‌وری اقتصادی ارتباط مستقیم دارد، بلکه عامل کلیدی در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، خودکشی و کاهش کیفیت روابط انسانی است.

افسردگی و اضطراب شایع‌ترین اختلالات روانی در ایران

دکتر محمدرضا شالبافان، مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در گفت‌وگو با تسنیم درباره وضعیت شاخص‌های سلامت روان در ایران اظهار کرد: شایع‌ترین اختلالات روان‌پزشکی در ایران، همانند بسیاری از کشورهای دنیا، افسردگی و اضطراب هستند. متأسفانه در سال‌های اخیر، شیوع این اختلالات در کشور ما افزایش چشم‌گیری داشته است.

25 درصد مردم ایران به نوعی اختلال روانپزشکی مبتلا هستند

وی افزود: بر اساس آخرین پیمایش ملی که در پایان دوران کرونا انجام شد، حدود 25 درصد از مردم ایران به نوعی اختلال روان‌پزشکی مبتلا بوده‌اند البته با توجه به اینکه این پیمایش در دوره پس از کرونا انجام شده، ممکن است اعداد در حال حاضر تغییر کرده باشند، اما تا زمانی که پیمایش جدیدی صورت نگیرد، نمی‌توان در مورد وضعیت فعلی به‌طور دقیق اظهار نظر کرد.

سلامت روان جامعه ایران نیازمند توجه جدی است

مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت ادامه داد: پیمایش‌های ملی سلامت روان معمولاً هر 5 تا 7 سال انجام می‌شوند و امیدواریم در سال‌های آینده شاهد انجام پیمایش‌های جدید باشیم. با این حال، آن‌چه مسلم است، صرف‌نظر از آمار و ارقام، وضعیت سلامت روان جامعه نیازمند توجه جدی است.

شالبافان درباره مداخله وزارت بهداشت برای کاهش آمار اختلالات روانشناسی در کشور تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در این زمینه می‌توان انجام داد، غربالگری سلامت روان افراد مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی است. انواع غربالگری‌ها بسته به گروه هدف متفاوت هستند. به عنوان مثال، غربالگری مادران باردار در مراکز جامع سلامت کشور انجام می‌شود و خوشبختانه پوشش بسیار خوبی دارد، چرا که تعداد قابل توجهی از این افراد به این مراکز مراجعه می‌کنند اما در مورد کودکان و نوجوانان، مسئولیت غربالگری عمدتاً توسط سایر نهادها به‌ویژه وزارت آموزش و پرورش انجام می‌شود و میزان مراجعات کمتر است.

فعالیت 97 مرکز سراج در کشور

وی بیان کرد: یکی از الگوهایی که می‌تواند به‌صورت مؤثر مورد استفاده قرار گیرد و مشابه الگوی کشورهای پیشرفته است، طرح "سلامت روانی اجتماعی یا جامعه‌نگر" است که در کشور ما با نام اختصاری "سراج" شناخته می‌شود.هدف این طرح، تکمیل چرخه ارجاع در کنار خدمات درمانی است. به این معنا که اگر در فردی نشانه‌هایی از اختلال سلامت روان شناسایی شود، از طریق مراکز سراج به خدمات درمانی مناسب دسترسی پیدا کند.

این روانپزشک گفت: مرکز سراج از نظر ساختاری در درون شبکه معاونت بهداشت قرار دارد، اما به‌صورت واحدی مجزا فعالیت می‌کند. در این مراکز، روان‌شناسان و روانپزشکان حضور دارند و خدمات تخصصی‌تری ارائه می‌دهند. در مراکز جامع سلامت، خدمات تشخیصی و درمانی سطح یک انجام می‌شود و در صورت نیاز به سطوح بالاتر، بیمار به مراکز سراج ارجاع داده می‌شود.

مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت تصریح کرد: در حال حاضر، تنها 97 مرکز سراج در کشور فعال هستند، اما با حمایت دولت و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، امیدواریم بتوانیم پوشش کشوری ایجاد کنیم. هدف‌گذاری فعلی، ایجاد یک مرکز سراج به ازای هر 300 هزار نفر جمعیت است و مناطق کمتر برخوردار در اولویت، قرار دارند.

هدف‌گذاری افزایش تعداد مراکز سراج به 300 واحد در کشور

شالبافان خاطرنشان کرد: انتظار می‌رود در آینده نزدیک تعداد مراکز سراج به حدود 300 تا 400 مرکز در سطح کشور برسد تا بتوان خدمات سلامت روان را به‌صورت گسترده‌تری ارائه داد. ورود این مراکز به ساختار رسمی بهداشتی کشور، گام بسیار مهمی در ارتقای سلامت روان جامعه خواهد بود.

تعرفه بالای خدمات روانشناسی، مانع مراجعه مردم به روانپزشک؟

به گزارش تسنیم، در حال حاضر سازمان بیمه سلامت خدماتی مانند روان درمانی فردی، خانواده درمانی، گروه درمانی و خدمت مشاوره را تحت پوشش قرار داده است اما با وجود شیوع 25 درصدی انواعی از اختلالات روانپزشکی در ایران، تعرفه خدمات روان در کشور ما برای اکثر افراد جامعه بالاست و بسیاری از مردم توانایی پرداخت این هزینه‌ها را ندارند؛ معضلی که ممکن است باعث شود بسیاری از مردم به دلیل هزینه‌های زیاد، از درمان اختلالات خود صرف نظر کنند. اگرچه مراکز بهداشتی و مراکز سراج کمک زیادی به درمان این اختلالات کرده اما بسیاری از روانشناسان در بخش خصوصی و مطب‌های شخصی به ارائه خدمات می‌پردازند در حالی که بیمه‌های پایه بسیاری از خدمات آن‌ها را پوشش نمی‌دهد و یا این مراکز روانشناسی قراردادی با سازمان‌های بیمه‌گر پایه ندارند. 

بر اساس تصویب هیئت وزیران، تعرفه‌های خدمات روانشناسی و مشاوره سال 1404 در مقطع کارشناسی ارشد 5 میلیون و 35 هزار ریال و برای مقطع دکتری 6 میلیون و 200 هزار ریال به ازای هر 45 دقیقه مشاوره تعیین شده است که هزینه بسیار بالایی است.

پیش از این نیز فتحی، رئیس سازمان نظام روانشناسی اذعان کرده بود که در جامعه ما بیش از 70 درصد مردم توانایی مراجعه به رواشناسان را ندارند به دلیل اینکه تعرفه این خدمات بالا است.