ایلنا/ دکتر اکبر اعتماد، بنیان‌گذار و نخستین رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، دانشمند نخبه، مدیر آینده‌نگر و یکی از برجسته‌ترین چهره‌های علمی معاصر، در زادگاهش همدان آرام گرفت.

امروز دوشنبه یکم اردیبهشت ۱۴۰۴ همدان میزبان پیکر مردی است که اگرچه سال‌ها دور از وطن زیست، اما هیچ‌گاه از جغرافیای فکری این کشور جدا نشد.
امروز وداعی تلخ زیر آسمان شهر رقم خورد، وداع با مردی که بی‌تردید یکی از ستون‌های علمی ایران معاصر بود. دکتر اعتماد، بنیان‌گذار سازمان انرژی اتمی ایران و نخستین رئیس آن، از پیشگامان علوم هسته‌ای کشور بود که نقش او در پایه‌گذاری زیرساخت‌های علمی، پژوهشی و فنی انرژی هسته‌ای، جایگاهی بی‌بدیل در تاریخ معاصر ایران برای او رقم زده است.
در دورانی که بسیاری حتی در رؤیا نیز دستیابی به فناوری هسته‌ای را برای ایران بعید می‌دانستند، اعتماد با بینشی ژرف و عزمی راسخ، مسیر را گشود و نسلی از دانشمندان ایرانی را تربیت کرد.
اما مرگ او، فراتر از یک فقدان علمی، بازتابی‌ست از یک درد عمیق‌تر: غفلت ما از بزرگان در زمان حیاتشان.
اکبر اعتماد در سال ۱۳۰۹ در خانواده‌ای اهل دانش و فرهنگ در همدان به دنیا آمد. او از همان کودکی استعداد خارق‌العاده‌ای در ریاضیات و فیزیک داشت. معلمانش گفته‌اند که او همیشه یک گام جلوتر از کلاس بود. در دوران نوجوانی، گرچه کشور درگیر تحولات سیاسی و اجتماعی گسترده بود، اما ذهن او معطوف به یک مسیر روشن بود: علم. کودکی‌اش با کتاب، ریاضیات و طبیعت این شهر گذشت. استعداد درخشان او سبب شد خیلی زود مورد توجه معلمان و خانواده قرار بگیرد. پس از اتمام دبیرستان، برای ادامه تحصیل به اروپا رفت.
در دانشگاه فناوری لوزان (EPFL) در سوئیس، فیزیک خواند و به‌سرعت به حوزه تخصصی راکتورهای هسته‌ای علاقه‌مند شد و سپس دکترای تخصصی در فیزیک راکتور را دریافت کرد؛ دانشی نوین، کمیاب و راهبردی در آن دوران. در معتبرترین مراکز تحقیقات هسته‌ای آن کشور، آموزش‌های تکمیلی را گذراند. پس از آن، به فرانسه رفت و در مراکز تحقیقات اتمی، جزو معدود نخبگان غیراروپایی بود که اجازه کار در سطح عالی را یافت. اما چیزی او را از ماندن بازداشت و آن مهم عشق به وطن بود و این‌گونه شد که دکتر اعتماد بازگشت.
 بازگشت به وطن با اندیشه‌ی استقلال علمی
دکتر اعتماد، برخلاف بسیاری از هم‌نسلانش، پس از پایان تحصیلات به کشور بازگشت. او با این باور بازگشت که ایران، برای پیشرفت، نیازمند دانشمندان ایرانی است. به سازمان برنامه و بودجه رفت و در آن‌جا، نخستین دفتر انرژی اتمی ایران را بنیان‌گذاری کرد؛ هسته‌ی نخستین برای سازمانی که بزودی به یکی از مهم‌ترین نهادهای علمی کشور بدل شد.
در سال ۱۳۵۳، سازمان انرژی اتمی ایران تأسیس شد و دکتر اعتماد به‌عنوان نخستین رئیس آن منصوب گردید. او در کمتر از ۵ سال، ساختاری طراحی کرد که ایران را به‌طور رسمی وارد باشگاه کشورهای دارای فناوری هسته‌ای کرد. بازگشت دکتر اعتماد به ایران در دهه ۴۰، آغاز یکی از حساس‌ترین و راهبردی‌ترین پروژه‌های علمی تاریخ کشور بود. او با تکیه بر دانش، تجربه بین‌المللی و روحیه‌ای کم‌نظیر، طرح تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران را پایه‌ریزی کرد و خود نخستین رئیس آن شد.
در مدت کوتاه مدیریت او:
پروژه نیروگاه بوشهر با همکاری آلمان آغاز شد.
قرارداد راکتور دارخوین با فرانسه امضا شد.
صدها نخبه ایرانی با بورسیه به اروپا اعزام شدند.
بذر استقلال علمی کاشته شد؛ نه فقط در دانش، بلکه در روح نخبگان.
مرکز تحقیقات هسته‌ای تهران (امیرآباد) توسعه یافت.
برنامه‌ی ملی بومی‌سازی فناوری تدوین شد.
علم را برای سلاح نمی‌خواست
در روزگاری که نگاه‌ها به فناوری هسته‌ای آلوده به قدرت و تهدید شده بود، دکتر اعتماد مسیر دیگری را پیشنهاد کرد.
او در گفت‌وگویی با رادیو فرانسه می‌گوید:برای من، فناوری هسته‌ای قرار نبود سلاح باشد، بلکه باید پُل باشد؛ پُلی برای توسعه پزشکی، انرژی پاک و آموزش. ما می‌خواستیم ایران آینده‌ای علمی داشته باشد.
بزرگی در سکوت غربت و بازگشت به وطن
در آخرین سال‌های دهه 50 و اوایل دهه 60 شرایط برای ادامه فعالیت او در ایران فراهم نشد. ناچار به خروج از کشور شد. سال‌ها در فرانسه زندگی کرد، بدون آن‌که وابسته به هیچ نهاد یا دولت خارجی شود. هرگونه پیشنهاد همکاری با پروژه‌های نظامی را رد کرد. در فرانسه، زندگی ساده‌ای داشت؛ کتاب می‌نوشت، با دانشجویان ایرانی در تماس بود و هیچ‌گاه وطن را فراموش نکرد.
پس از انقلاب ۱۳۵۷، او از ایران خارج شد و در فرانسه ساکن شد. او تا آخر عمر خود به فعالیت‌های علمی و نوشتن مقالات و کتاب‌های تخصصی در زمینه انرژی هسته‌ای ادامه داد. در سال ۱۳۹۱، مستندی با عنوان «من اکبر اعتماد، اتم می‌شکنم» به کارگردانی سید وحید حسینی و احمدرضا گنجه‌ای درباره زندگی او ساخته شد. کتاب «در پرتگاه حوادث» نیز توسط محمد حسین یزدانی راد درباره زندگی وی به‌صورت مصاحبه در قالب تاریخ شفاهی گردآوری و در سال ۱۳۹۶ منتشر شد.
در سال ۱۳۹۲ خبرگزاری‌ها در باره او چنین نوشتند: ایرانی است و به ایرانی بودنش افتخار می‌کند و مردم کشورش را بهترین مردمان می‌داند. روحیه ضد آمریکایی‌اش غیر قابل انکار و ملموس است و اذعان دارد که در زمان مسوولیتش “از ابتدا 2کشور آمریکا و شوروی را در توافق‌ها و قراردادها از مغزش بیرون کرده است” و البته این روحیه در سال‌های پس از انقلاب هم استمرار داشته است.
اکبر اعتماد، نخستین مدیر اتمی ایران در گفت‌وگوهای رسانه‌ای بارها عنوان کرده است که پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به خاطر این‌که نمی‌خواسته مورد پرسش یا انگشت‌نگاری قرار گیرد، به آمریکا نرفته است. وی معتقد است قبل از این‌که 5+1 در مذاکرات هسته‌ای از ایران چیزی بخواهند، “مجلس شورای اسلامی نحوه و سطح غنی‌سازی را در چارچوب قانون مشخص کند”.
دکتر اکبر اعتماد، شخصیت علمی ایرانی و بنیان‌گذار و نخستین رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بود که در ۲۲ فروردین‌ماه ۱۴۰۴ و در سن ۹۵ سالگی از دنیا رفت.
اعتماد به «پدر فناوری هسته‌ای ایران» شهرت داشت و همچنین دانشگاه بوعلی‌سینا را در همدان تأسیس کرد و نخستین رئیس این دانشگاه بود. پس از درگذشت او، همسر و فرزندانش از استاندار همدان درخواست کردند تا پیکر آن مرحوم در شهر همدان دفن شود.
پیکر دکتر اعتماد روز دوشنبه، یکم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴، ساعت ۱۰ صبح، در محوطه دانشگاه بوعلی‌سینا همدان تشییع و سپس در آرامستان شهر به خاک سپرده شد.